Παθιασμένοι μαθητές που θεωρούνται αφηρημένοι. Δεινοί ρήτορες που περνάνε απαρατήρητοι. Καλλιτεχνικές ιδιοφυίες που υποτιμούνται. Λαμπερά μυαλά που κρίνονται ως αποτυχημένοι μαθητές. Ο Νικόλας, ο Άρης, ο Οδυσσέας, ο Κωνσταντίνος, η Νίκη… Παιδιά εγκλωβισμένα σε ένα σύστημα ομοιομορφίας, βασισμένο σε βεβαιότητες, στην αποστήθιση, στην παράθεση και στην ακρόαση.
Η Μαρία Ντάβου είναι γλωσσολόγος, εκπαιδευτικός, ερευνήτρια και παθιασμένη ομιλήτρια σε συνέδρια σε όλον τον κόσμο. Πιστεύει ακράδαντα ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους στην εκπαίδευση και να μάθουν πολλά από τους μαθητές τους.
Πρόσφατα βρέθηκε στη σκηνή του TEDxPatras 2019, όπου μοιράστηκε το όραμά της για μια εκπαίδευση η οποία θέτει την αβεβαιότητα στο κέντρο του ταξιδιού που μοιράζονται μαθητές και εκπαιδευτικοί. Γιατί, το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία που τη διέπουν αβεβαιότητες, είναι ένα σύνολο από εφησυχασμένους πολίτες.
Δείτε ΕΔΩ το video
«Η εκπαίδευση στην Ελλάδα και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου σχετίζεται με τη βεβαιότητα. Σχετίζεται με τη σταθερότητα. Σχετίζεται με τις ακλόνητες αλήθειες.
»Έχουμε γεννηθεί και μεγαλώσει σε μια χώρα που γέννησε έναν από τους σημαντικότερους φιλοσόφους στην ιστορία της ανθρωπότητας, του οποίου το μότο, η βασική ατάκα που όλοι γνωρίζουμε και επαναλαμβάνουμε, είναι το “εν οίδα ότι ουδέν οίδα”, “ένα μόνο πράγμα γνωρίζω, ότι δεν γνωρίζω τίποτα”. Αντί να φτιάχνουμε λοιπόν ένα εκπαιδευτικό σύστημα βασισμένο σε αυτό το μότο, έχουμε δημιουργήσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα lockstep· όπου όλοι οι μαθητές κάνουν το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή και αναμένεται να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσματα. Θέλετε να μαντέψουμε τι θα κάνουν τα πρωτάκια τη δεύτερη ώρα τη Δευτέρα στο σχολείο; Το πιθανό είναι ότι τη Δευτέρα θα κάνουν όλα το ίδιο πράγμα. Μπορείτε να προβλέψετε πάνω κάτω με ακρίβεια. Είναι ένα σύστημα βασισμένο στα ακλόνητα γεγονότα, σε νούμερα, στην αποστήθιση, στην παράθεση και στην ακρόαση. Στο να είσαι παθητικός. Είναι ένα σύστημα ομοιομορφίας. Και πρέπει να είσαι ίδιος με όλους τους άλλους. Κι αυτό είναι τρομακτικό».
Θέλουμε ανθρώπινα όντα που λειτουργούν σαν κινητά;
«Στην Ελλάδα όλοι μιλούν για την αριστεία και για το τι είναι. Και στο σχολείο αριστεία σημαίνει να μην κάνεις λάθη. Αλλά μπορούμε να ορίσουμε την αριστεία; Τι είναι; Θα σας δώσω μερικά χαρακτηριστικά της αριστείας όπως ορίζεται στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και σε πολλά άλλα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. Η αριστεία είναι η παράθεση γεγονότων, η απομνημόνευση πληροφοριών, ο γρήγορος υπολογισμός. Λοιπόν, είμαι σίγουρη ότι τώρα κρατάτε όλοι στα χέρια σας κάτι που ταιριάζει με αυτόν τον ορισμό της αριστείας. Τα κινητά σας είναι άριστα! Αλλά θέλουμε ανθρώπινα όντα που λειτουργούν σαν κινητά;
»[…] Σε αυτό το σύστημα, λοιπόν, της σταθερότητας και της ομοιομορφίας, σε αυτό το σύστημα lockstep, να τι πρέπει να κάνουν οι μαθητές: να μην κάνουν λάθη, να κάνουν ό,τι είναι μετρήσιμο, να κάνουν ό,τι κάνουν όλοι οι άλλοι – ούτε καν ό,τι κάνουν οι άλλοι, να κάνουν ό,τι κάνει το βιβλίο, να δώσουν την απάντηση που δίνει το βιβλίο, να είναι σίγουροι για την απάντησή τους. Φυσικά αυτό είναι ένα σύστημα ελέγχου».
Η αριστεία στο σχολείο και η αληθινή αριστεία
Τα εκπαιδευτικά συστήματα έχουν υπάρξει εξαιρετικά αποτυχημένα στο να εντοπίζουν την αληθινή αριστεία!
»Και υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα από κατόχους Νόμπελ, όπως ο Τόμας Λίνταλ με Νόμπελ Χημείας, ο οποίος ήταν κακός μαθητής στη Χημεία στο σχολείο. Κι υπάρχουν πολλοί ακόμη.
»Ο Χιγκς, με βραβείο Νόμπελ στη Φυσική, έπαιρνε κακούς βαθμούς στη Φυσική στο σχολείο.
»Αυτό είναι το αγαπημένο μου παράδειγμα: Όταν ο σερ Τζον Γκέρντον είπε στους καθηγητές του ότι ήθελε να γίνει επιστήμονας, οι δάσκαλοί του τον εξευτέλισαν. Του είπαν πως αυτό είναι αδιανόητο, είναι γελοίο! Και αυτός ο τύπος πήρε βραβείο Νόμπελ. Στην Ιατρική. Επειδή έσωζε ζωές.
»Και μπορώ να σας πω πολλές ιστορίες από δικούς μου μαθητές, στις οποίες μπορούμε να δούμε αυτήν τη σύγκρουση μεταξύ του σχολικού συστήματος, όπου θεωρούνται αποτυχημένοι και υποτιμούνται και θεωρούνται μη άριστοι, και αριστεύουν στο άλλο σύστημα, για το οποίο θα σας μιλήσω σε λίγο.
»Για παράδειγμα ο Νικόλας. Ένας από τους παθιασμένους μαθητές: συγκεντρωμένος, ταλαντούχος και πολύ πετυχημένος. Στο σχολείο ο Νικόλας θεωρείται αφηρημένος, ότι διασπάται εύκολα η προσοχή του.
»Ή ο Άρης. Ένας από τους πιο ταλαντούχους μαθητές στην εκμάθηση ξένων γλωσσών που έχω γνωρίσει στη ζωή μου. Μπορεί να μάθει ξένες γλώσσες με την ευκολία ενός φυσικού ομιλητή. Εκφράζεται υπέροχα στις ξένες γλώσσες. Αλλά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, δεν θεωρείται καθόλου άριστος!
»Ο Οδυσσέας πέρυσι έκανε παρουσίαση σε ένα συνέδριο νέων, μπροστά σε κοινό, στα αγγλικά, σε ηλικία 14 ετών. Έκανε αστεία, περπατούσε πάνω κάτω στη σκηνή, βγάζοντας συμπεράσματα, κάνοντας συνδέσεις, ενώνοντας τελίτσες που εμείς δεν μπορούσαμε να δούμε ότι υπάρχουν. Αλλά στο εκπαιδευτικό μας σύστημα ο Ody και η εκπληκτική του ικανότητα στη ρητορική δεν είναι ορατά. Είναι απαρατήρητος. Στην καλύτερη περίπτωση, κανείς δεν τον προσέχει. Στη χειρότερη, θεωρείται αποτυχημένος.
»Ο καθηγητής του Κωνσταντίνου στο σχολείο μας μου έλεγε ότι είναι μια καλλιτεχνική ιδιοφυΐα. Ο Κωνσταντίνος μπορεί να παράγει και να αναλύει την τέχνη, ενώ έχει και αυτή τη νέα δεξιότητά που είναι πολύ σημαντική στις μέρες μας και λέγεται οπτικός αλφαβητισμός και είναι αντίστοιχη με αυτή ενός σπουδαίου καλλιτέχνη! Μπορεί να ερμηνεύσει με κριτική ματιά εικόνες και να επικοινωνήσει και να παράγει μηνύματα μέσα από εικόνες. Είναι μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες στην αγορά εργασίας σήμερα και θα είναι ακόμα πιο σημαντική στο μέλλον. Αλλά αυτή η πάρα πολύ σημαντική δεξιότητα δεν μετριέται, ούτε διδάσκεται, ούτε αξιολογείται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.
»Η Νίκη ήρθε σε μένα σε ηλικία 12 ετών. Και ήρθε σε μένα ως μια αποτυχημένη μαθήτρια. Πήγαινε σε ένα πολύ ανταγωνιστικό ιδιωτικό σχολείο και οι γονείς της μου είπαν πως με δυσκολία θα περνούσε την τάξη της στο σχολείο. Η Νίκη είχε αυτά τα πέντε χαρακτηριστικά: ενσυναίσθηση, επικοινωνία, κριτική σκέψη, δημιουργικότητα και ένα πολύχρωμο, λαμπρό μυαλό! Η Νίκη είναι τώρα μία πολύ επιτυχημένη επαγγελματίας στον τομέα της, με εξαιρετικές σπουδές και ακαδημαϊκό στάτους. Γιατί κατείχε τις πιο σημαντικές δεξιότητες για την αγορά εργασίας σήμερα. Το σχολείο της δεν μπορούσε να το δει αυτό, γιατί η Νίκη δεν μπορούσε να αποστηθίσει τα γεγονότα».
Διδάσκουμε στα παιδιά να ξεμαθαίνουν
«[…] Κι ενώ η γλώσσα είναι σαν ποτάμι που ρέει και αλλάζει, εμείς ζητάμε από τους μαθητές μας να σταθούν στις όχθες του ποταμού και, αντί να πάνε με τη ροή του ποταμού, να μείνουν ακίνητοι και να παριστάνουν ότι ο ποταμός δεν ρέει. Κι αυτό τους διδάσκουμε. Να σκέφτονται με βεβαιότητα. Κι αυτό καταστρέφει τη φυσική τάση κάθε παιδιού για τη μάθηση. Το να μαθαίνουμε είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο, είναι μηχανισμός επιβίωσης. Στην πραγματικότητα τους διδάσκουμε να ξεμαθαίνουν.
»Και στην εκμάθηση γλωσσών, αγαπάμε τα τεστ! Είμαστε οι τρελαμένοι με τις εξετάσεις. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 27 εξετάσεις γλώσσας που πιστοποιούν το Β2 επίπεδο! 27 επίσημα αναγνωρισμένες πιστοποιήσεις! Επίσης έχουμε τεστ που τεστάρει αν μπορούμε να δώσουμε το τεστ. Και η ξενόγλωσση εκπαίδευση στην Ελλάδα, η δική μου αγορά, λειτουργεί γύρω από τα τεστ».
Ας χακάρουμε το σύστημα – ας διδάξουμε ανθρώπους
«Όμως ένας καθηγητής στο δικό μας σχολείο, που τυχαίνει να είναι ο γιος μου, ο Άγγελος, είπε “ας χακάρουμε το σύστημα”. Ας αλλάξουμε τα πάντα. Κι αν θέλετε μια συμβουλή από μένα, ακούτε τα παιδιά σας, έχουν τις καλύτερες ιδέες. Και είπε, ας φτιάξουμε ένα σύστημα χωρίς κανόνες, χωρίς απαντήσεις, αλλά ας βρούμε τη μαγεία των ερωτηματικών. Κι έτσι φτιάξαμε το Deeper Learning. Το Deeper Learning είναι ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο. Ξεφορτωθήκαμε τα βιβλία – όχι τα λογοτεχνικά βιβλία φυσικά, αυτά τα αγαπάμε. Ξεφορτωθήκαμε τα βιβλία γραμματικής, τα βιβλία με τεστ, τα βιβλία για την εκμάθηση της γλώσσας.
»Και είπαμε, αντί να κάνουμε τεστ, ας διδάξουμε τη γλώσσα. Ας διδάξουμε ανθρώπους. Και στο Deeper Learning, με τη βοήθεια μιας εμπνευσμένης ομάδας καθηγητών στο σχολείο μας, συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν εκατομμύρια μονοπάτια για την αλήθεια. Κι ότι υπάρχουν άπειρες ερμηνείες της αλήθειας. Κι αυτό προσπαθούμε να διδάξουμε. Έτσι παίρνουμε τους μαθητές μας από το χέρι και ταξιδεύουμε μαζί τους ως συνοδοιπόροι σε αχαρτογράφητα νερά. Δεν έχουμε καμία βεβαιότητα. Το εργαλείο που χρησιμοποιούμε στο Deeper Learning είναι η φιλοσοφική έρευνα και μια τεράστια αβεβαιότητα. Δεν μπορούμε να βρούμε τις απαντήσεις, και δεν ρωτάμε ερωτήσεις των οποίων η απάντηση βρίσκεται στο google. Γιατί αυτό μπορεί να το κάνει και το κινητό σας. Και θέλουμε εγκέφαλο και νου που δεν λειτουργεί σαν κινητό».
Ήρθε η στιγμή να πάρουμε μια απόφαση
«[…] Στο Deeper Learning κάνουμε συνδέσεις: συνδέσεις με τους συμμαθητές μας, συνδέσεις με τον δάσκαλο, συνδέσεις με τον κόσμο και συνδέσεις στον εγκέφαλό μας.
»Αυτοί οι μαθητές -που δεν κάνουν ένα τεστ για να περάσουν το τεστ, που δεν διαβάζουν βιβλία γραμματικής- οι μαθητές αυτοί περνούν όλες τις εξετάσεις! Εύκολα! Χαρούμενα! Με επιτυχία μεγάλη! Και χωρίς άγχος. Γιατί ξέρουν τις ερωτήσεις. Όχι τις απαντήσεις.
»Πρέπει να πάρουμε αυτή τη στιγμή μια απόφαση κι είναι πολύ σημαντική. Θέλουμε να είμαστε οι ξερόλες δάσκαλοι ή θέλουμε να είμαστε συνοδοιπόροι με τους μαθητές και να εξερευνούμε αυτά τα μεγάλα ερωτηματικά, με τα οποία γεννιόμαστε;
»Και αυτοί οι μαθητές μας που κάνουν Deeper Learning μαθαίνουν πολύ παραπάνω από το να φτιάχνουν προτάσεις. Μαθαίνουν να φτιάχνουν ιδέες. Κάνουν παρουσιάσεις σε συνέδρια, με τεράστια επιτυχία. Οργανώνουμε ημέρες δημιουργικότητας, όπου παρουσιάζουν τις δημιουργικές τους εργασίες, σκεπτόμενοι στα αγγλικά, αλλά, κυρίως, σκεπτόμενοι. Και αυτή τη στιγμή το Deeper Learning είναι τόσο πετυχημένο που 17 άλλα σχολεία στην Ελλάδα το έχουν υιοθετήσει. Από την Κρήτη, τη Λαμία, τον Τύρναβο, τη Θεσσαλονίκη, την Αριδαία, εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα είπαν, “Αρκετά! Ας χακάρουμε το σύστημα”».
Κλείνοντας την ομιλία της στο TEDx, η Μαρία Ντάβου κάλεσε το κοινό να απαγγείλει μαζί της το ακόλουθο ποίημα της Jeanne Willis, από το ‘Wild Child’ , το οποίο παραθέτουμε εδώ αμετάφραστο, μια και η ποίηση είναι κάτι που χάνεται στη μετάφραση.
“They caught all the wild children,
and put them in zoos,
They made them do sums
and wear sensible shoes.
They put them to bed
at the wrong time of day,
And made them sit still
when they wanted to play.
They scrubbed them with soap
and they made them eat peas.
They made them behave and
say pardon and please.
They took all their wisdom and wildness away.
That’s why there are none
in the forests today.”
Η Μαρία Ντάβου…
Είναι κάτοχος Master’s στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία από το St. Michael’s College, ΗΠΑ, και έχει συμπληρώσει δύο χρόνια σπουδών για την απόκτηση διδακτορικού στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Lancaster, UK. Σήμερα είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Exeter. Έχει λάβει υποτροφία έρευνας από το ESRC. O τομέας της έρευνας της είναι η Εκμάθηση Ξένης Γλώσσας και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη Γλωσσική Ανάπτυξη, την Αξιολόγηση της Γλώσσας, τη Διδασκαλία και την Παιδαγωγική. Σπούδασε Second Language Acquisition με τη Σούζαν Φλιν στο ΜΙΤ, στη Βοστώνη, και έχει συμπληρώσει τον κύκλο μαθημάτων της ALTE με τη Λίντα Τέιλορ στο Πανεπιστήμιο της Βαλένθια.
Έχει περισσότερα από είκοσι χρόνια εμπειρίας στη διδασκαλία, την Εκπαίδευση Καθηγητών και την Παιδαγωγική στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα έχει διδάξει στο Κέντρο Εκπαίδευσης Καθηγητών της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης και στο Μεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία του Hellenic American University. Η Μαρία εργάζεται ως εξετάστρια προφορικών για διάφορους εξεταστικούς φορείς (Michigan, City & Guilds, EDI κλπ). Συμμετέχει ως ομιλήτρια σε συνέδρια σε όλο τον κόσμο (AAAL, EALTA, ALTE, TESOL μεταξύ άλλων), ενώ έχει διατελέσει διοικητικό μέλος στο TESOL Greece Board για δύο χρόνια.
Πηγή: ΕΡΤ
