Βιβλία Ακορντεόν και Βιβλία Χωρίς Λόγια
Τα βιβλία ακορντεόν (συναντιούνται και ως accordion, concertina, panorama, leporello books) και τα βιβλία χωρίς λόγια (συναντιούνται και ως silent, wordless books), αποτελούν δυο είδη βιβλίων που έγιναν πρόσφατα γνωστά στην ελληνική αγορά, σε αντίθεση με το εξωτερικό που έχουν μια μακρόχρονη παράδοση. Κι ενώ αρχικά στην Ελλάδα τέτοιου είδους βιβλία τα βρίσκαμε μόνο από μεταφράσεις, τα τελευταία χρόνια έχουμε και τις πρώτες ελληνικές εκδόσεις από έλληνες δημιουργούς.
Τα βιβλία ακορντεόν προέρχονται από τη μακρά παράδοση των ρολών παπύρου (scrolls) και των κυλίνδρων της Ανατολικής Ασίας, των οποίων αποτελούν φυσική εξέλιξη (Liezaputra & Witten 2012, Zhang 2016). Τα βιβλία αυτά αποτελούν βιβλία με ιδιαίτερο δέσιμο, τα οποία τους επιτρέπουν να ανοιγοκλείνουν με τρόπο ανάλογο ενός ακορντεόν. Τα βιβλία-ακορντεόν μπορούν να ξεδιπλώνονται σταδιακά, μέχρι να ανοίξουν εντελώς και να μετασχηματιστούν σε ένα ορθογώνιο, μακρόστενο πόστερ. Η φόρμα παρέχει τη δυνατότητα διττής προσέγγισης του κειμενικού υλικού: τμηματικά, όπως στο κοινό βιβλίο, αλλά και μιας συνολικής θέασης όλου του κειμένου μαζί, όπως συμβαίνει με μία αφίσα, γεγονός που δίνει την αίσθηση της συνέχειας στον χώρο και τον χρόνο της ιστορίας. Σύμφωνα με την Beckett (2014: 62), «τα βιβλία-ακορντεόν αμφισβητούν τον κώδικα, αν και μπορούν να διαβαστούν με συμβατικό τρόπο». (Οι πληροφορίες για τα βιβλία ακορντεόν προέρχονται από την εισήγηση με θέμα “Το εικονογραφημένο βιβλίο ακορντεόν (accordion book), Φιλαναγνωστικές Δράσεις για Παιδιά” των Γιαννικοπούλου Α., Κουράκη Χ. στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ο.Μ.Ε.Ρ., Πάτρα, 1-3/11/2019).
Τα βιβλία χωρίς λόγια αφηγούνται μια ιστορία μέσα από μια σειρά εικόνων, όπου κάθε σελίδα αποτελεί τη μονάδα μιας αλληλουχίας (Bosch 2014). Ανάλογα με τον αριθμό και τη λειτουργία των λέξεων που περιέχουν κατατάσσονται σε υποκατηγορίες (Bosch 2014). Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια εκτενής ιστορική μελέτη για τα wordless books, σύμφωνα με την Dowhower (1997), το πρώτο wordless εκδόθηκε το 1777 από τον Bewick Thomas με τίτλο A New Years Gift: For Little Masters and Misses και περιέχει μια σειρά από ασύνδετες εικόνες χωρίς κείμενο. Το πρώτο βιβλίο χωρίς λόγια της Αμερικής εκδόθηκε το 1932 με τίτλο What Whiskers Did της Ruth Carroll και απευθυνόταν ειδικά σε παιδιά. Από τότε μέχρι το τέλος του 1960, όπου στις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάστηκε μια ξαφνική άνθιση του είδους, δεν αναφέρεται κάτι άλλο.
Κι ενώ τα βιβλία αυτά φαντάζουν πως απευθύνονται αποκλειστικά σε μικρά παιδιά, η παγκόσμια εκδοτική παραγωγή διαψεύδει κατηγορηματικά αυτή την αντίληψη, καθώς κυκλοφορούν καταπληκτικά βιβλία, τα οποία απαιτούν μεγάλη προσοχή και παρατηρητικότητα και μια ευρεία γνώση των οπτικών συμβάσεων, τις οποίες πρέπει κάποιος να παρακολουθήσει προτού οι εικόνες αποτυπώσουν τις ιστορίες. Γεγονός είναι πως τα παιδιά, μικρότερα και μεγαλύτερα, αγαπούν πολύ τα βιβλία χωρίς λόγια, τόσο γιατί ξεφεύγουν από την συμβατική εικόνα που έχουν για τα βιβλία, όσο και γιατί τα προσκαλούν σε προσωπικές αναγνωστικές αναταποκρίσεις. Ιδιαίτερα αγαπητά γίνονται δε από τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στη ανάγνωση, για ευνόητους λόγους, αλλά και από τους/τις εκπαιδευτικούς που, όταν τα γνωρίσουν, κατανοούν τα οφέλη αυτών των βιβλίων στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου και του λεξιλογίου των μαθητών, στην κατανόηση, στην καλλιέργια δεξιοτήτων δημιουργικής γραφής και σε πλήθος άλλες δεξιότητες (Arizpe 2014).
Παρακάτω παρατίθενται βιβλία ακορντεόν και βιβλία χωρίς λόγια που κυκλοφορούν ή κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά τόσο από έλληνες δημιουργούς όσο και από μετάφραση.
Βιβλία ακορντεόν
Αργυρώ ΠιπίνηΕικον. Ίρις Σαμαρτζή ΜάρτηςΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ
IsolΕίναι καλό να έχεις ένα αγοράκι/Είναι καλό να έχεις ένα παπάκι ΜάρτηςΒιβλίο διπλής όψης και οπτικής (upside down book)Διαβάστε για το βιβλίο εδώ
Μπενζαμέν ΛακόμπΜαντάμ ΜπατρφλάιΜτφ. Εύη ΓεροκώσταΚόκκινη κλωστή δεμένη (εξαντλημένο από τον εκδότη) Η γνωστή ισοτρία της Μαντάμ Μπατερφλάι από την όπερα του Τζιάκομο Πουτσίνι αποτυπωμένη σε ένα βιβλίο ακορντεόνΔείτε εικόνες από το βιβλίο εδώΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ
Κλέα ΝτιεντονίΜτφ. Εύη ΓεροκώσταΜεγάπολιςΚόκκινο (εξαντλημένοαπό τον εκδότη)Διαβάστε για το βιβλίο εδώ
Κλέα ΝτιεντονίΗ πυραμίδα των ζώωνΜτφ. Εύη ΓεροκώσταΚόκκινο
Κώστας Μαρκόπουλος (εικον.)Βαϊτικα ΚάλανταΝεφέλη
Μαρία ΚούρσηΕικον. Απόστολος ΧαντζαράςΜτφ. στα αγγλικά Μπέτυ ΛαμπράκηIn the deep blue – Στο μπλεΕκδοτική ΑθηνώνΔίγλωσσο βιβλίο διπλής όψης για δυο ζώα του βυθού, το χταπόδι και τη σαρδέλαΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ
Βιβλία χωρίς λόγια
Πέρσα ΖαχαριάΗ φάλαινα, το αγόρι και η θάλασσα ανάμεσά τουςΚαλειδοσκόπιοΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ
Aaron BeckerΤαξίδι – Αναζήτηση – ΕπιστροφήΦουρφούριΤριλογία βιβλίωνΔιαβάστε για τα βιβλία εδώ
Beatrice RodriguezΗ αρπαγή της κόταςΗλίβατονΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ
ΓκουοτζίνΤο μοναχοπαίδιΨυχογιόςΔιαβάστε για το βιβλίο εδώ και δείτε ένα απόσπασμα εδώ
Barbara Lehman
Το κόκκινο βιβλίοΜεταίχμιο (εξαντλημένο από τον εκδότη)
Anne-Margot Ramstein – Matthias AreguiΠριν – ΜετάΚόκκινο (εξαντλημένο από τον εκδότη)Δείτε για το βιβλίο εδώ
Istvan BanyaiΖουμΩκεανίδα (εξαντλημένο από τον εκδότη)Το βιβλίο κυκλοφορεί στο YoutubeΒιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε
Arizpe E. (2014). Wordless Picturebooks, Critical and Educational Perspectives on Meaning-making. In Picturebooks Representation and Narration, ed. Bettina Kummerling-Meibauer. New York: Rowdledge. pp. 91-106. Beckett S. (2014). The Art of Visual Storytelling: Formal Strategies in Wordless Picturebooks. In Bettina Kümmerling-Meibauer (ed.) Picturebooks: Representation and Narration. New York: Routledge, pp. 53–69.Bosh E. (2014). Texts and Peritexts in Wordless and Almost Wordless Picturebooks. In Picturebooks Representation and Narration, ed. Bettina Kummerling-Meibauer. New York: Rowdledge. pp. 71-90.Γιαννικοπούλου Α., Κουράκη Χ. (2019). Το εικονογραφημένο βιβλίο ακορντεόν (accordion book), Φιλαναγνωστικές Δράσεις για Παιδιά. Ανακοίνωση στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ο.Μ.Ε.Ρ., Πάτρα, 1-3/11/2019.Dowhower S. (1997). Wordless Books: Promise and Possibilities, A Genre Comes of Age. In Year book of American Reading Forums, ed. Kay Camperell, Bernard L. Hayes & Richard Telfer. Vol. 17. pp. 57-79.Liesaputra, V. & Witten, I. (2012). Realistic electronic books. International Journal of Human-Computer Studies, 70, 588-610.Zhang, X. (2016). Evolution of the Chinese book: the developments of book materials technologies and design in China-from antiquity to today. Boston, Massachusetts: Northeastern University.
Πηγή: lesxhanagnosis – ΧΡΥΣΑ ΚΟΥΡΑΚΗ
