«Πάρε μου κι άλλα τετράδια. Και μολύβια μαλακά, για να μην κουράζεται το χέρι μου. Έχω τόσο πολλές ιστορίες στο κεφάλι μου, που βιάζομαι να τις γράψω. Φοβάμαι πως αν δεν τις βάλω στο χαρτί, μετά θα τις ξεχάσω». Η Έλλη ήταν μαθήτρια της Γ΄ Δημοτικού όταν επιβιβαζόταν για πρώτη φορά στο μάτζικ μπας του There’s a story, των εργαστηρίων δημιουργικής γραφής για παιδιά που σχεδίασε και υλοποιεί η Βιβιάνα Μηλιαρέση. Με συνεπιβάτες τον Νικόλα, τον Απόστολο, τον Δημήτρη, τον Άθω, την Ανάφη, τη Μaia, τη Χλόη και τον Άρη, ταξίδεψε στον κόσμο του μαγικού ρεαλισμού, τοποθέτησε τις σκέψεις της σε λέξεις, τις είδε να εξελίσσονται, να ωριμάζουν, να σελιδοποιούνται, να γίνονται βιβλίο. Δημιούργησε χαρακτήρες και τους έβαλε να αλληλεπιδράσουν, άκουσε με προσοχή τις ιστορίες των άλλων –όπως και οι άλλοι τη δική της– για να εντοπίσει τυχόν «αναγνωστικά κενά». Έμαθε να επιστρέφει στα γραπτά της και να τα δουλεύει ξανά και ξανά μέχρι να λειάνει τις ατέλειές τους, αλλά κυρίως πέρασε, όπως συχνά λέει στους φίλους της κάθε φορά που μοιράζεται την εμπειρία της, «αξέχαστα όμορφα».
Η συλλογή διηγημάτων Χαμένοι στον χρόνο των εκδόσεων Μάρτης-Παιδικό Βιβλίο, που απέσπασε έπαινο για την εικονογράφηση εξωφύλλου της Αγγελικής Μπόζου στα βραβεία ΕΒΓΕ 2022 και επανακυκλοφορεί σε περιορισμένα αντίτυπα από το martis.gr, είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς των παιδιών που συμμετείχαν στον δεύτερο χρόνο δημιουργικής γραφής του There’s a story και του Μάρτη από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2020. Στις σελίδες του, εννέα νεαροί συγγραφείς ηλικίας 7 έως 11 ετών επιχειρούν εννέα διαφορετικά ταξίδια στη φαντασία, από τα οποία παρελαύνουν, μεταξύ άλλων, o δεκατετράχρονος Μάλλον που ζει με τη μαμά του την Μπορεί, η Λίλη με τα μπλε μαλλιά και τα πολύχρωμα μαγιό που έχει για σπίτι της τον Αμαζόνιο, ο βασιλιάς της Χαβάης και μια κουκουβάγια με το όνομα Μεσάνυχτα. Τις ιστορίες εικονογράφησαν τα ίδια τα παιδιά, χρησιμοποιώντας κοινή παλέτα χρωμάτων, υλικά και τεχνικές, με την καθοδήγηση της εικαστικού Αγγελικής Μπόζου, η οποία τους έδειξε εικόνες σημαντικών εικονογράφων και διάσημων έργων τέχνης, καθώς επίσης τρόπους δημιουργίας υλικού για κολάζ.
Το βιβλίο δεν ήταν, ωστόσο, αυτοσκοπός. Ήρθε ως επιστέγασμα της ατομικής και συλλογικής δουλειάς των παιδιών, που κάθε Δευτέρα απόγευμα συναντιούνταν στο φιλόξενο ισόγειο της οδού Χάρητος 8, στο Κολωνάκι, με τα χαρτιά, τα μολύβια, τους μαρκαδόρους και, φυσικά, τις ιδέες τους. «Ο στόχος των εργαστηρίων είναι κατ’ αρχάς τα παιδιά να φτιάξουν κάτι ωραίο και να αγαπήσουν τη λογοτεχνία», λέει η Βιβιάνα Μηλιαρέση. «Γιατί να διδάσκεται η ζωγραφική ως εξωσχολική δραστηριότητα και όχι ο γραπτός λόγος; Γιατί η Γλώσσα να είναι ένα μάθημα που αγχώνει με την ορθογραφία και τις λέξεις της καρτέλας στη μελέτη για το σπίτι και να μη μιλάει κανείς για την ομορφιά του λόγου, που πλουτίζει τη σκέψη μας; Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε μέσα από τα εργαστήρια, να εκτιμήσουν τα παιδιά το εργαλείο του λόγου και να τον αφήσουν να σμιλέψει την καρδιά και την ψυχή τους, δημιουργώντας κάτι δικό τους. Όπως συμβαίνει και με την τέχνη. Μην ξεχνάτε πως συνήθως γράφουμε για τις εμμονές μας και γι’ αυτά που μας απασχολούν. Αν λοιπόν τους εξασφαλίσουμε έναν ασφαλή χώρο, θα εκφράσουν αυτά που έχουν να πουν, ενώ με τη σειρά μας θα έρθουμε πιο κοντά σε όσα κρύβουν μέσα τους. Και αυτό είναι ουσία, όχι πολυτέλεια».
Τα μαθήματα απευθύνονται σε κάθε μαθητή ή μαθήτρια που έχει κατακτήσει την ανάγνωση και τη γραφή, ανεξάρτητα από τις σχολικές επιδόσεις του ή τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες που τυχόν αντιμετωπίζει. Στη διάρκεια του εργαστηρίου, εξάλλου, η εισηγήτρια δεν ασχολείται καθόλου με έννοιες όπως η ορθογραφία και η σύνταξη. Γιατί ένα παιδί της συγκεκριμένης ηλικίας, όπως εξηγεί η Βιβιάνα Μηλιαρέση, είναι αδύνατον να σκεφτεί ταυτόχρονα τι θα γράψει και πώς θα το γράψει, επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν μπορεί να αναπτύξει την ίδια στιγμή την αποκλίνουσα και τη συγκλίνουσα σκέψη, που ενεργοποιούν διαφορετικές περιοχές του. Η μεν βασίζεται στη φαντασία και οδηγεί στη δημιουργία νέων ιδεών, θεωριών, μεθόδων και προϊόντων, στην επίλυση προβλημάτων με πρωτότυπους τρόπους, στην επινόηση μιας ιστορίας. Η δε επιστρέφει σε προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες, π.χ. για να ανακαλέσουμε την ορθογραφία των λέξεων ή να κάνουμε έναν επαγωγικό συλλογισμό.
Στις δέκα συναντήσεις διάρκειας μιάμισης ώρας που περιλαμβάνει το εργαστήριο, συζητάμε για το τι είναι έμπνευση και από πού μας έρχεται, για το δικαίωμα του λόγου, που κάποτε δεν ήταν δεδομένο και γι’ αυτό πρέπει να δείχνουμε υπευθυνότητα στις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Κουβεντιάζουμε για τις ιδέες μας, τις οποίες συχνά παρομοιάζω με άυλα όντα – μπορεί να περνάει ακριβώς το ίδιο πάνω από το κεφάλι μας, αλλά να καταλήξουμε σε δύο εντελώς διαφορετικές ιστορίες», λέει η Βιβιάνα Μηλιαρέση. «Όσο τα παιδιά προχωρούν με τα κείμενά τους, δουλεύουμε με τις δέκα έννοιες που θεωρώ πως χρειάζεται να γνωρίζει ένας συγγραφέας, όπως είναι η ενσυναίσθηση, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ο σουρεαλισμός. Μιλάμε για την πνευματική ιδιοκτησία αλλά και για τις τεχνικές επιμέλειας, διαβάζουμε φωναχτά τις ιστορίες για να βάλουμε σημεία στίξης – όλα αυτά σε έναν “κύκλο” στο πάτωμα, παίζοντας, αλλά αντιμετωπίζοντας συγχρόνως αυτό που κάνουμε με υπευθυνότητα. Δεν σταματούν ποτέ να με συγκινούν η προσήλωση, η σοβαρότητα, η ωριμότητα, η διακριτικότητα και η ευαισθησία με την οποία τα παιδιά ακούν τις ιστορίες των άλλων και κάνουν σχόλια πάνω σε αυτές. Χωρίς ανταγωνισμό, αλλά σε ένα πλαίσιο ομαδικότητας και αμοιβαιότητας που καλλιεργεί την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό, που είναι κατά τη γνώμη μου και το μεγάλο κέρδος για τα παιδιά».
Πηγή: Η Καθημερινή– Μανδράκου Α.
