Οι ειδικοί προσπαθούν να προσδιορίσουν τους παράγοντες που κάνουν ορισμένους εφήβους πιο ευαίσθητους σε ό,τι παρακολουθούν στο Διαδίκτυο.
Το 2022, γιατροί σε όλο τον κόσμο κλήθηκαν να εξετάσουν χιλιάδες νέα παιδιά που εκδήλωσαν ξαφνικά διάφορα τικ. Πολλοί από τους ασθενείς είχαν παρακολουθήσει viral βίντεο του TikTok με πρωταγωνιστές εφήβους που ισχυρίζονταν ότι είχαν σύνδρομο Tourette.
Σε πολλά ΜΜΕ, ακολούθησε ένας καταιγισμός από τίτλους για «τικ του TikTok». Παρόμοια κύματα από τικ, έχουν καταγραφεί και σε προηγούμενους αιώνες. Τα μυστηριώδη συμπτώματα μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα σε μια κλειστή κοινότητα, ιδίως όταν έχει έρθει αντιμέτωπη με κάποια κοινή αγωνία.
Τα «τικ του TikTok» είναι ένα από τα σύγχρονα και πιο εκτεταμένα παραδείγματα αυτού του φαινομένου: καταγράφηκαν σε μια μοναδική στιγμή της ιστορίας, όταν μια πανδημία προκάλεσε διάχυτο άγχος και οδήγησε σε απομόνωση. Ανά διαστήματα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν ο μόνος τρόπος για να συνδεθεί κανείς και να εκφράσει ή να δεχθεί συμπαράσταση.
Τώρα, οι ειδικοί προσπαθούν να διαχωρίσουν τους πολλούς πιθανούς παράγοντες – εσωτερικούς και εξωτερικούς – που έκαναν αυτούς τους εφήβους τόσο ευαίσθητους σε ό,τι παρακολουθούσαν στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι που ανέλυσε σχεδόν 300 περιπτώσεις από οκτώ χώρες, το 80% των εφήβων είχε διαγνωστεί με ψυχιατρική διαταραχή και το ένα τρίτο είχε αναφέρει τραυματικές εμπειρίες στο παρελθόν. Σε νέα έρευνα που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί, μία ομάδα από τον Καναδά διαπίστωσε επίσης συσχετισμό με το γυναικείο φύλο, αφού στη συντριπτική τους πλειονότητα, τα συμπτώματα εκδηλώνονταν σε κορίτσια, όπως μεταδίδουν οι New York Times.
Ένα άλλο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό των «τικ του TikTok», ήταν η ταχύτητα με την οποία το φαινόμενο υποχώρησε. Καθώς οι έφηβοι ανέκτησαν την κοινωνική ζωή που είχαν και πριν την πανδημία, ο ρυθμός νέων κρουσμάτων τικ έχει σχεδόν εκμηδενιστεί.
«Όλοι αναγνωρίζουμε πως το μυαλό μπορεί να “σπρώξει” το σώμα στο να κάνει πράγματα», δήλωσε η Δρ. Ίζομπελ Χέιμαν, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων στο Ινστιτούτο Παιδικής Υγείας του UCL, στο Λονδίνο, η οποία είχε δημοσιεύσει την πρώτη έκθεση για τα τικ που εμφανίστηκαν στην περίοδο της πανδημίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι, άλλωστε, έχουν βιώσει φόβο που κάνει την καρδιά τους να χτυπάει δυνατά ή άγχος που «τους δένει το στομάχι κόμπο».
«Όταν όμως τα συμπτώματα είναι αρκετά παράξενα και έντονα – όπως μια κρίση, το να μην μπορούν οι ασθενείς να περπατήσουν, ή κινήσεις που μοιάζουν με τικ – σκεφτόμαστε: “Πώς στο καλό μπορεί ο εγκέφαλος να προκαλεί τέτοια συμπτώματα;”». δήλωσε η Δρ Heyman. «Απλώς μπορεί».
Αυτά τα ξαφνικά συμπτώματα μπορούν να εξαπλωθούν σε ομάδες ανθρώπων, αντανακλώντας τις κοινές πιέσεις που τους ασκούνται. Στον Μεσαίωνα, περίοδο κατά την οποία πολλοί Ευρωπαίοι φοβούνταν ότι «είχαν κυριευθεί από τον διάβολο», μοναχές ενός γαλλικού μοναστηριού άρχισαν να νιαουρίζουν σαν γάτες. Στη δεκαετία του 2000, εκατοντάδες παιδιά αιτούντων άσυλο στη Σουηδία σταμάτησαν να μιλούν και έμειναν κατάκοιτα για μήνες ή και χρόνια.
Όμως για τα τικ του TikTok, σχεδόν όλοι οι νευρολόγοι στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να αντλήσουν παραλληλισμούς από μια ελαφρώς παλιότερη υπόθεση, αυτή της μικρής πόλης του Λε Ρόι, στη δυτική Νέα Υόρκη. Το 2011, μια μαζορέτα του λυκείου της περιοχής εκδήλωσε κρίση σπασμών. Λίγες εβδομάδες αργότερα, η καλύτερή της φίλη άρχισε να κουνά σπασμωδικά το κεφάλι της. Τα τικ εξαπλώθηκαν γρήγορα στο σχολείο, επηρεάζοντας 18 κορίτσια, ένα αγόρι και μια ενήλικη γυναίκα.
Αμερικανικά ΜΜΕ έκαναν εικασίες για τοξίνες ή ιούς που δήθεν είχαν μολύνει το Λε Ρόι. Όμως οι νευρολόγοι που παρακολουθούσαν τα κορίτσια γνώριζαν ότι πολλά από αυτά είχαν βιώσει τραύματα ή σοβαρές ασθένειες στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
Αν και μαζικές ψυχογενείς ασθένειες (MPI) έχουν καταγραφεί επανειλημμένα στην ιστορία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν τώρα μία σημαντική παράμετρο, αφού διαλύουν τον γεωγραφικό περιορισμό αυτών των φαινομένων. Η εξάπλωση μπορεί να είναι διεθνής καθώς άτομα από όλο τον κόσμο έχουν πρόσβαση στο ίδιο υλικό.
Οι influencer των τικ
Η Δρ. Ταμάρα Πρίνγκσχαϊμ και ο Δρ. Νταβίντ Μαρτίνο, ειδικοί σε θέματα κίνησης στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, έτυχε να δουν ένα μήνυμα, σε ένα διαδικτυακό φόρουμ της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, που τους κίνησε το ενδιαφέρον. «Το ιατρείο μου καταγράφει μια άνευ προηγουμένου αύξηση σε νεαρές έφηβες με οξύ, εκρηκτικό, κινητικό και φωνητικό τικ», έγραψε ένας γιατρός από το Κάνσας Σίτι.
Οι Καναδοί νευρολόγοι είχαν παρατηρήσει το ίδιο πράγμα. Οι περισσότεροι από τους νέους ασθενείς δεν είχαν συμπτώματα που να είναι συνεπή με τη βιβλιογραφία για το σύνδρομο Tourette, το οποίο γενικά προσβάλλει αγόρια και ξεκινά σε μικρή ηλικία. Αντίθετα, οι νέοι ασθενείς συχνά προσέρχονταν εσπευσμένα στα επείγοντα περιστατικά με τικ που, φαινομενικά, είχαν εκδηλωθεί εν μία νυκτί.
Οι παρεμφερείς μαρτυρίες γιατρών από όλο τον κόσμο, έκαναν τους νευρολόγους να υποψιαστούν πως η «πηγή» ήταν κοινή. Έψαξαν στο YouTube αλλά βρήκαν ελάχιστα πράγματα. Τότε, η έφηβη κόρη της Δρ. Πρίνγκσχαϊμ πρότεινε να κοιτάξουν στο TikTok, μια εφαρμογή που χρησιμοποιούν περισσότερα από τα δύο τρίτα των Αμερικανών εφήβων.
Τελικά η παρατηρητικότητα απέδωσε καρπούς, αφού σε μια μικρή κλινική αποκατάστασης, για λειτουργικές διαταραχές στο Νοσοκομείο Παίδων της Αλμπέρτα, ένας ανήλικος ασθενής φώναζε κάποιες πολύ συγκεκριμένες λέξεις και φράσεις όπως «φασόλια» και «παντζάρια». Influencers του TikTok και άτομα που υποστήριζαν ότι έχουν σύνδρομο Tourette, έλεγαν τις ίδιες λέξεις και έκαναν τις ίδιες κινήσεις, χτυπώντας το στήθος τους με τις γροθιές τους. Βίντεο του TikTok με την ένδειξη #Tourettes έχουν προβληθεί περίπου 7,7 δισεκατομμύρια φορές.
Τι κάνει πιο ευάλωτους ορισμένους εφήβους;
Το περασμένο καλοκαίρι, οι Δρ. Μαρτίνο και Δρ. Πρίνγκσχαϊμ κατάρτισαν ένα λεπτομερές μητρώο 294 περιπτώσεων τικ από κλινικές στην Αυστραλία, τη Βρετανία, τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ, θέλοντας να μάθουν τι έκανε αυτούς τους εφήβους τόσο ευάλωτους στα βίντεο με τικ, ενώ άλλοι τα προσπερνούσαν χωρίς πρόβλημα;.
Όπως διαπίστωσαν, ένας συντριπτικός αριθμός ασθενών είχε ιστορικό ψυχικών παθήσεων. Τα δύο τρίτα είχαν διαγνωστεί με άγχος και το ένα τέταρτο με κατάθλιψη. Το 25% ανήκε στο φάσμα του αυτισμού ή είχε εκδηλώσει διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα. Περίπου ένας στους πέντε είχε προηγούμενο ιστορικό τικ.
Το 87% των ασθενών ήταν γυναίκες, στοιχείο που έχει διαπιστωθεί και σε άλλά MPI. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί τα κορίτσια φαίνεται να είναι πιο επιρρεπή σε αυτού του είδους την κοινωνική επίδραση. Οι γυναίκες εμφανίζουν επίσης υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και σεξουαλικού τραύματος από ό,τι οι άνδρες σύμφωνα με τους New York Times.
Ανάκαμψη
Στο επίκεντρο του προγράμματος αποκατάστασης, το οποίο βασίστηκε σε πολυετή εμπειρία πάνω στις λειτουργικές διαταραχές, βρίσκεται μια γνωσιακή-συμπεριφορική προσέγγιση που αντιμετωπίζει την ψυχολογική ρίζα του προβλήματος, βοηθώντας τα παιδιά να αναπτύξουν καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης.
Στη μικρή κλινική στην Αλμπέρτα, οι νέοι ασθενείς έπρεπε να αποδεχτούν δύο πράγματα: ότι δεν είχαν σύνδρομο Tourette και ότι τα τικ τους ήταν εν μέρει υπό τον έλεγχό τους.
Το πρόγραμμα ενθάρρυνε τους εφήβους να επιστρέψουν σιγά-σιγά στον πραγματικό κόσμο. «Το να κάνεις οτιδήποτε είναι καλύτερο από το να μην κάνεις τίποτα», δήλωσε η Δρ. Ρέιτσελ Χνάτοβιτς. «Είναι προς το συμφέρον σας να επιστρέψετε στη ζωή σας και να κάνετε πράγματα που της δίνουν νόημα».
Πηγή: Η Καθημερινή
