Η πορεία της ελληνικής οικονομίας εξαρτάται και επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την πορεία του τουρισμού. Ο τομέας των logistics εκτιμάται ότι μπορεί να αποτελέσει πηγή ανάπτυξης, ενώ πολλές είναι οι ελπίδες που τρέφουν οι ειδικοί και για μελλοντική συνδρομή του πρωτογενούς τομέα στο νέο παραγωγικό μοντέλο που αναζητεί η χώρα. Όσο για τον κλάδο της πληροφορικής, σε αυτόν και αν στρέφονται τα βλέμματα, με έννοιες όπως η «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση», η «τεχνητή νοημοσύνη» και το «διαδίκτυο των πραγμάτων» να μπαίνουν ταχύτατα στη ζωή μας. Θα περίμενε λοιπόν κάποιος ότι οι νέοι θα έδειχναν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτά τα πεδία, αναζητώντας –τουλάχιστον με βάση τον νόμο των πιθανοτήτων– ένα επάγγελμα με μέλλον.
Οι έρευνες όμως δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Οι μαθητές λυκείου έχουν ταυτίσει τον κλάδο του τουρισμού με το… σερβίρισμα, γι’ αυτό και το κατατάσσουν σε μία από τις τελευταίες θέσεις των προτιμήσεών τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα logistics, κλάδος ο οποίος φαίνεται να είναι ταυτισμένος στις σκέψεις των παιδιών με την τακτοποίηση κιβωτίων σε αχανείς αποθήκες. Πολύ χαμηλά στην κατάταξη και η ναυτιλία, σχεδόν μηδενικό το ενδιαφέρον και για τις τεχνικές εργασίες ή τον πρωτογενή τομέα.
Τι θέλουν τα νέα παιδιά; Να γίνουν επιχειρηματίες. Να ανοίξουν κάτι «δικό τους» και να μην έχουν αφεντικό πάνω από το κεφάλι τους. Ακολουθεί στις προτιμήσεις η συμβουλευτική και η ψυχολογία, η διοίκηση, ο εθελοντισμός, ο αθλητισμός και η έρευνα, ενώ στην πρώτη δεκάδα παραμένουν οι «παραδοσιακές αξίες»: εκπαίδευση, επιστήμες υγείας και φυσικά οι ένοπλες δυνάμεις.
Εικονογράφηση: Φίλιππος Αβραμίδης
Τα «θέλω» στο μικροσκόπιο
Πώς προκύπτουν τα συμπεράσματα; Από την επεξεργασία 54.482 ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν ισάριθμοι μαθητές των τριών τάξεων του γενικού λυκείου (22.614 αγόρια ή περίπου 41,5% του συνόλου και 31.868 κορίτσια που αντιστοιχούν στο υπόλοιπο 58,49%). Όλοι αυτοί οι μαθητές έκαναν κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10ετίας τεστ επαγγελματικών ενδιαφερόντων στην εταιρεία συμβούλων σταδιοδρομίας Orientum, απαντώντας σε περίπου 190 ερωτήσεις. Δηλαδή, το τεστ Horizon, όπως είναι ο τίτλος του, είναι πολύ αναλυτικό, καθώς ο στόχος είναι να καταγραφούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τα «θέλω» του κάθε παιδιού. Οι ερωτήσεις δεν περιορίζονται στο «θέλεις να γίνεις δικηγόρος ή λογιστής;». Τα παιδιά καλούνται να βαθμολογήσουν το αν θεωρούν λίγο ή πολύ ενδιαφέρον το να μελετούν φιλοσοφικά κείμενα, να κάνουν χειρουργικές επεμβάσεις, να έχουν τη δική τους επιχείρηση ή να καταρτίζουν το πρόγραμμα εκγύμνασης αθλητών. Και βάσει των απαντήσεών τους προκύπτει αν το ενδιαφέρον τους είναι πολύ μεγάλο, μέτριο ή και… ανύπαρκτο για καθέναν από τους 38 διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους οι οποίοι πρακτικά καλύπτουν σχεδόν το σύνολο της αγοράς εργασίας.
Ο πολύ μεγάλος αριθμός των ερωτηματολογίων αλλά και η μακρά χρονική περίοδος που καλύπτουν –έστω και αν πρόκειται για την περίοδο διαδοχικών κρίσεων στην Ελλάδα, κάτι που προφανώς επηρεάζει τις απαντήσεις των παιδιών– δείχνουν και τη βαρύτητα που πρέπει να δοθεί στα συμπεράσματα. Όπως υποστηρίζουν και οι επικεφαλής της Orientum –o Νίκος Παυλάκος και ο Σπύρος Μιχαλούλης–, προκύπτει ξεκάθαρα η ανάγκη να δοθεί πολύ μεγαλύτερο βάρος στον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων, καθώς οι τελευταίοι φαίνεται να μην έχουν επαρκή εικόνα για τα επαγγέλματα, το τι ζητά η αγορά εργασίας και το ποια εφόδια πρέπει να διαθέτουν προκειμένου να βρουν μια δουλειά με υψηλότερες απολαβές. Είναι σαφές ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Όμως, είναι επίσης δεδομένο ότι ο νέος που θα κάνει την κατάλληλη για τον ίδιο επιλογή από νωρίς –διαλέγοντας ουσιαστικά συναφές με τα «θέλω» του πρώτο πτυχίο– θα έχει να διανύσει μια πιο «βατή» διαδρομή σε σχέση με τον 24χρονο που θα επιδιώξει να κάνει «στροφή» μετά το πρώτο πτυχίο μέσω ενός μεταπτυχιακού.
Τι ενδιαφέρει τους μαθητές;
Ο Νίκος Παυλάκος και ο Σπύρος Μιχαλούλης εξηγούν τη διαδικασία βάσει της οποίας έγινε η κατάταξη των επαγγελματικών κλάδων από τους μαθητές λυκείου: Με βάση τις απαντήσεις στις 190 ερωτήσεις του ερωτηματολογίου, προκύπτει μια βαθμολογία ανά κλάδο στην κλίμακα του 10. Όπου εντοπίζεται βαθμός μεγαλύτερος του 7, θεωρείται ότι υπάρχει «πολύ μεγάλο ενδιαφέρον» για τον συγκεκριμένο τομέα ενασχόλησης. Όταν λοιπόν η επιχειρηματικότητα έρχεται πρώτη στις προτιμήσεις των νέων με ποσοστό 40,46%, αυτό σημαίνει ότι οι 4 στους 10 έχουν δείξει –βάσει των απαντήσεων που έδωσαν τα τελευταία 10 χρόνια– πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για να φτιάξουν τη δική τους επιχείρηση. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κατανοούν ακριβώς το τι σημαίνει να είσαι επιχειρηματίας. Η έρευνα καταγράφει το «θέλω» με βάση αυτό που έχουν κατά νου τα παιδιά τη δεδομένη χρονική στιγμή. Βάσει λοιπόν αυτής της διαδικασίας, καταρτίζεται το top 10 των επιλογών, το οποίο έχει ως εξής:
1. Επιχειρηματικότητα ↳40,46%
Το υψηλό ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία υποδηλώνει την επιθυμία για τη δημιουργία μιας επιχείρησης που θα ανήκει στον νέο. Υποδηλώνει επίσης τη διάθεση για την άσκηση ενός ελεύθερου επαγγέλματος. Βασικά χαρακτηριστικά η επιθυμία για δημιουργία, η όρεξη για δουλειά, η προσδοκία κερδών και η αυτόνομη λειτουργία στον εργασιακό χώρο. Στην κατηγορία αυτή δεν ανήκουν συγκεκριμένα επαγγέλματα, αλλά υποδηλώνεται η μορφή εργασίας που επιθυμεί το άτομο. Όσοι εμφανίζουν υψηλό ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία δεν θέλουν την υπαλληλική σχέση σε οποιονδήποτε τομέα. Τα άτομα που εμφανίζουν υψηλό ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία συνήθως επιλέγουν σπουδές που έχουν σχέση με οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων. Το ενδιαφέρον για την επιχειρηματικότητα παρουσιάζει ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια. Τα μνημόνια που έφεραν μειώσεις στους μισθούς προφανώς και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, καθώς τα νέα παιδιά αναζητούν κάτι καλύτερο από τις εισαγωγικές αποδοχές των 780 ευρώ, πόσω μάλλον όταν αυτές ήταν στα 511 ευρώ για τους νέους κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών.
2. Συμβουλευτική & Ψυχολογία ↳38,83%
Οι 39 στους 100 ενδιαφέρονται για την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής βοήθειας σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Η ψυχολογία έχει πολλές ειδικεύσεις, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με τον βαθμό σοβαρότητας του προβλήματος που αντιμετωπίζει κάποιος, το κοινό στο οποίο απευθύνεται (μαθητές, εργαζομένους, άτομα με αναπηρίες κ.ά.) και τη θεωρία προσέγγισης που υιοθετεί ο κάθε ψυχολόγος (προσωποκεντρική, συμπεριφοριστική, συστημική, ψυχοδυναμική κ.ά.). Υπάρχουν διάφοροι κλάδοι της ψυχολογίας (συμβουλευτική, εξελικτική, κοινωνική, κλινική, σχολική κ.ά.), τους οποίους επιλέγει ο κάθε ενδιαφερόμενος ανάλογα με την ειδίκευση που επιθυμεί. Τα άμεσα σχετιζόμενα επαγγέλματα με αυτή την κατηγορία είναι αυτό του ψυχολόγου (με οποιαδήποτε ειδίκευση και σε οποιοδήποτε χώρο κι αν εργάζεται), του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού, του κοινωνικού λειτουργού, του υπευθύνου επιλογής προσωπικού, του συμβούλου σταδιοδρομίας κ.ά. Καθώς η ψυχολογία αποτελεί βασικό κομμάτι και σε άλλα επαγγέλματα, υψηλό ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία μπορεί να συνδυαστεί με άλλες κατηγορίες και να αποτελέσει ένδειξη ειδίκευσης σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα (π.χ. «Ψυχολογία» και «Διοίκηση» υποδεικνύει τον υπεύθυνο ανθρώπινου δυναμικού κ.ο.κ.).
3. Διοίκηση ↳31,01%
Οργάνωση, συντονισμός και διοίκηση των δραστηριοτήτων οργανισμών και ανθρώπων σε οποιοδήποτε επίπεδο. Είναι τα ενδιαφέροντα του 31% των νέων που εκδηλώνουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τον τομέα της διοίκησης. Βασικά χαρακτηριστικά τους η ανάληψη ευθυνών, ο συντονισμός προσωπικού, ο σχεδιασμός των δράσεων της ομάδας της οποίας έχουν την ευθύνη, η επίβλεψη των εργαζομένων κ.τ.λ. Κατά συνέπεια, στη συγκεκριμένη κατηγορία εντάσσονται θέσεις σε οργανισμούς και όχι συγκεκριμένα επαγγέλματα: προϊστάμενος τμήματος, υπεύθυνος έργου (project manager) κ.ά. Συνήθως τα άτομα αυτής της κατηγορίας επιλέγουν σπουδές που έχουν σχέση με τμήματα διοίκησης επιχειρήσεων ή επιλέγουν κάποιες άλλες βασικές σπουδές ανάλογα με το ενδιαφέρον τους (π.χ. πολυτεχνικές σχολές, πληροφορική, εκπαίδευση, υγεία κ.ά.) και στη συνέχεια κάνουν ένα μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων (το γνωστό MBA – Master in Business Administration).
4. Φιλανθρωπία & Εθελοντισμός ↳29,37%
Διάθεση για προσφορά βοήθειας χωρίς αμοιβή σε άλλους ανθρώπους. Και όμως, το ποσοστό υψηλού ενδιαφέροντος ανεβαίνει κοντά στο 30% και στην 4η θέση μεταξύ των 38 διαφορετικών τομέων. Ούτε αυτή η κατηγορία αναφέρεται σε συγκεριμένα επαγγέλματα, αλλά στη διάθεση των ανθρώπων να προσφέρουν εθελοντική βοήθεια στους συνανθρώπους τους και να ασχοληθούν με τη φιλανθρωπία. Η εμφάνιση υψηλού ενδιαφέροντος υποδηλώνει την προθυμία και την επιθυμία κάποιου να προσφέρει εθελοντικές υπηρεσίες ή την επιθυμία κάποιου να εργαστεί σε εθελοντικές οργανώσεις, ανάλογα με το αντικείμενό του (π.χ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, ActionAid, UNICEF, κ.ά.).
5. Αθλητισμός ↳27,59%
Ενασχόληση με αθλητικές δραστηριότητες, είτε άμεσα (όντας οι ίδιοι αθλητές) είτε έμμεσα. Βασικό χαρακτηριστικό η αγάπη για σωματική δραστηριότητα και εξάσκηση, η έντονη γυμναστική του σώματος και η επιθυμία για πρωταθλητισμό. Σε αυτή την επαγγελματική κατηγορία ανήκουν οι επαγγελματίες αθλητές, οι προπονητές, οι γυμναστές, οι διαιτητές, κ.ά.
6. Έρευνα ↳25,90%
Οι 26 στους 100 δείχνουν ενδιαφέρουν για τη διατύπωση ενός ερευνητικού ερωτήματος, τη διεξαγωγή πειραμάτων ή τη συλλογή στοιχείων σχετικά με το θέμα που θα επιλέξουν να ασχοληθούν, την επεξεργασία των δεδομένων (συνήθως μέσα από τη στατιστική ανάλυση) και την εξαγωγή συμπερασμάτων. Ερευνητικές δραστηριότητες εμφανίζονται σε όλους τους τομείς επιστημών (θετικές επιστήμες, ψυχολογία, ιατρική, οικονομία κ.ά.) και υποδηλώνουν το ενδιαφέρον του ατόμου περισσότερο για επιστημονική διερεύνηση ενός θέματος παρά για πρακτική επίλυση του θέματος αυτού. Στον χώρο των φυσικών επιστημών προκύπτει ότι ο ενδιαφερόμενος θα προτιμούσε να ασχοληθεί με την αστροφυσική, την πυρηνική ή ατομική φυσική (οι οποίες είναι ερευνητικές ειδικότητες) παρά με τις τηλεπικοινωνίες, τον αυτοματισμό ή το laser, που αποτελούν πιο πρακτικές και εφαρμοσμένες ειδικότητες. Σε γενικές γραμμές, με την κατηγορία αυτή σχετίζονται περισσότερο επαγγέλματα όπως ερευνητής βιολόγος, αστροφυσικός, γενετιστής, ερευνητής γιατρός, κ.ά.
7. Μάρκετινγκ & Διαφήμιση ↳24,54%
Δεδομένο το ενδιαφέρον για τη διαφήμιση και την προώθηση των προϊόντων και των υπηρεσιών μιας εταιρείας, ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης. Βασικά χαρακτηριστικά, η φαντασία και η δυνατότητα για εύρεση πρωτότυπων ιδεών για την καλύτερη παρουσίαση κάποιου υλικού αντικειμένου (προϊόντος), μιας ιδέας ή μιας υπηρεσίας. Επίσης, στις δραστηριότητες του μάρκετινγκ περιλαμβάνονται και η έρευνα της αγοράς για τη διερεύνηση των ανταγωνιστικών προϊόντων, ο καθορισμός της τιμής του προϊόντος, η επιλογή του τρόπου διαφήμισής του και η τοποθέτησή του στην αγορά. Τα βασικότερα επαγγέλματα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι το στέλεχος μάρκετινγκ μιας εταιρείας, ο διαφημιστής, ο ερευνητής αγοράς κ.ά. Το τμήμα μάρκετινγκ μιας εταιρείας έχει άμεση σχέση με το τμήμα πωλήσεων, καθώς οι δραστηριότητές τους είναι πολύ σχετικές.
8. Επιστήμες Υγείας ↳23,74%
Εξάσκηση της ιατρικής και συναφών αντικειμένων και παροχή βοήθειας σε ανθρώπους όσον αφορά θέματα υγείας: παραδοσιακή προτίμηση των νέων και 8η θέση στη σχετική κατάταξη. Η ενασχόληση με τις επιστήμες υγείας περιλαμβάνει απόκτηση γνώσεων ανατομίας του ανθρώπινου σώματος, καλές γνώσεις χημείας και βιολογίας, πρακτική εξάσκηση του αντικειμένου της ιατρικής με την ευρύτερη έννοια. Τα βασικά επαγγέλματα που εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία είναι αυτό του γιατρού (με όλες τις ειδικεύσεις του), του οδοντιάτρου, του κτηνιάτρου κ.ά.
9. Εκπαίδευση ↳22,74%
Περίπου οι 23 στους 100 ενδιαφέρονται για τη διδασκαλία διαφόρων αντικειμένων, τη μετάδοση γνώσης και την ενασχόληση με μαθητές. Η βαθμίδα απασχόλησης των ενδιαφερομένων (πρωτοβάθμια / δευτεροβάθμια / τριτοβάθμια εκπαίδευση) εξαρτάται από την ηλικιακή ομάδα που επιθυμεί κάποιος να διδάξει, αλλά και από το επίπεδο εμβάθυνσης της ύλης κάθε μαθήματος στο οποίο επιθυμεί να φτάσει. Επίσης, το υψηλό ενδιαφέρον σε αυτή την κατηγορία μπορεί να μην υποδηλώνει επιθυμία για άμεση ενασχόληση με τη διδασκαλία, αλλά ενδιαφέρον για συμμετοχή σε οποιαδήποτε μορφή εκπαιδευτικής δραστηριότητας (επιχειρησιακά σεμινάρια, προγράμματα εκπαίδευσης κ.ά.). Τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την κατηγορία αυτή είναι ο νηπιαγωγός, ο δάσκαλος, ο καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (το αντικείμενο διδασκαλίας εξαρτάται από το ενδιαφέρον σε άλλες επαγγελματικές κατηγορίες), ο καθηγητής πανεπιστημίου, ο εκπαιδευτικός ενηλίκων, ο δάσκαλος ειδικής αγωγής, ο εισηγητής σεμιναρίων κ.ά.
10. Χημεία & Επιστήμες Ζωής ↳ 22,65%
Κυριαρχούν η έρευνα και η εφαρμογή της χημείας και της βιολογίας σε θέματα που έχουν να κάνουν, άμεσα ή έμμεσα, με τον άνθρωπο. Μελέτη, ανάλυση και παρασκευή χημικών ουσιών, έρευνα και ανάλυση ζωντανών οργανισμών και, γενικότερα, εφαρμογή βασικών ή και περίπλοκων αρχών χημείας και βιολογίας στην καθημερινή ζωή συνθέτουν το πλαίσιο. Μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά επαγγέλματα της κατηγορίας αυτής είναι ο χημικός (με όλες τις ειδικεύσεις του, όπως π.χ. χημικός τροφίμων, χημικός περιβάλλοντος κ.ά.), ο βιολόγος (π.χ. μοριακός βιολόγος, γενετιστής κ.ά.), ο φαρμακοποιός, ο μικροβιολόγος, ο διαιτολόγος και άλλα.
Πηγή: Η Καθημερινή
