Η χώρα που κέρδισε φοιτητές μετά το Brexit έχει φτάσει σε σημείο κορεσμού, λόγω και της έκρηξης στο κόστος της στέγης. Ποιοι είναι οι νέοι ακαδημαϊκοί προορισμοί.
Όταν το Brexit πλήγωσε τα βρετανικά πανεπιστήμια με τους περιορισμούς του, μια νέα δύναμη αναδύθηκε στον ακαδημαϊκό χάρτη της Ευρώπης: η Ολλανδία. Τώρα, λίγα χρόνια μετά, η πρωτοπόρος χώρα, με τις αγγλόφωνες σχολές που έγιναν πόλος έλξης και για τους Ελληνες, αντιμετωπίζει προβλήματα κορεσμού, αφήνοντας χώρο σε νέους πανεπιστημιακούς προορισμούς – όπως η Ισπανία και η Τσεχία. Ποιο πρότυπο πρέπει να μιμηθεί η Ελλάδα στην προσπάθειά της να ανοίξει κι εκείνη, με καθυστέρηση, την πανεπιστημιακή αγορά της; Η «Κ» ρώτησε τους ανθρώπους που παρακολουθούν τις τάσεις στον παγκόσμιο πανεπιστημιακό χάρτη και κατέγραψε τα συμπεράσματά τους.
Η αύξηση της ζήτησης για σπουδές στην Ολλανδία προκαλεί ήδη μια σειρά από παρενέργειες, με πρώτη την έκρηξη των τιμών στην αγορά –και της φοιτητικής– στέγης. «Η μάχη μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών για την πίτα των ξένων από την Ευρώπη, την Κίνα και την Ινδία υποδηλώνει τη δυναμική της διεθνούς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τις αλλαγές στον κλάδο των υπηρεσιών εκπαίδευσης διεθνώς και την ανάγκη οι χώρες να έχουν στρατηγική για να σταθούν στον ανταγωνισμό», παρατηρεί, στην «Κ», ο κ. Χρήστος Μιχαλακέλης, πρόεδρος του φορέα εκπαιδευτικής διεθνοποίησης της Ελλάδας Study in Greece (SiG) και καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, μιλώντας για τις κινήσεις που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα για την προσέλκυση ξένων φοιτητών στα ΑΕΙ της.
Το Brexit απώθησε τους Ευρωπαίους φοιτητές, οι οποίοι έχασαν τα προνόμια της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς. Δεν μπορούσαν να πάρουν πια δάνεια για τις σπουδές τους, δεν απολάμβαναν χαμηλά δίδακτρα και δεν είχαν πλέον δικαίωμα ελεύθερης, χωρίς βίζα, εισόδου στη Βρετανία. Ο αντίκτυπος φάνηκε από το 2021, οπότε παρατηρείται μείωση των ξένων στα βρετανικά ΑΕΙ, με τους Ελληνες να ακολουθούν στην ευρωπαϊκή φυγή. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας Higher Education Statistics Agency, σε βρετανικά ΑΕΙ το 2020-2021 σπούδαζαν 10.250 Ελληνες (εξ αυτών οι 5.570 για πρώτο πτυχίο). Το 2021-2022, ακαδημαϊκή χρονιά που εφαρμόστηκε το νέο καθεστώς για τους Eυρωπαίους φοιτητές, οι Ελληνες φοιτητές στη Βρετανία μειώθηκαν σε 7.775 (εξ αυτών οι 4.405 ήταν προπτυχιακοί).
Το μεγαλύτερο μερίδιο από τις βρετανικές απώλειες φοιτητών από κράτη της Ε.Ε. καρπώθηκε η Ολλανδία. Ομως, η Ολλανδία υπήρξε «θύμα» της επιτυχίας της. Πέρα από την αύξηση στο κόστος της στέγης, όπως αναφέρει ο κ. Μιχαλακέλης, τα ολλανδικά ΑΕΙ μειώνουν τα αγγλόφωνα προγράμματά τους υπέρ εκείνων στην εθνική γλώσσα, αφού δεν μπορούν να καλύψουν τη ζήτηση των ξένων.
Κερδισμένος ο Νότος
Ποιος έχει πλεονέκτημα για να καρπωθεί από τους ολλανδικούς «πονοκεφάλους»; Οι τάσεις δείχνουν πως πολλοί νέοι επιλέγουν χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Αυτό έχει αποτυπωθεί και στους αριθμούς και αναμένεται να συνεχιστεί. Ενδεικτικά, το 2021-2022 στα ισπανικά πανεπιστήμια σπούδαζαν συνολικά 224.080 ξένοι φοιτητές, με τους περισσότερους να είναι από την Ιταλία (22.688), τη Γαλλία (19.519), την Κολομβία (19.351), το Εκουαδόρ (17.854) και την Κίνα (12.525). Στα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Παιδείας της Ισπανίας, η Ελλάδα με 1.119 φοιτητές σε ισπανικά ΑΕΙ βρίσκεται στην 33η θέση μεταξύ 54 χωρών.
Στα ιταλικά ΑΕΙ επίσης υπάρχει αύξηση των ξένων φοιτητών, και αντίστοιχα των Ελλήνων. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το 2014-2015 οι ξένοι φοιτητές στα ιταλικά ΑΕΙ ήταν 12.900, το 2018-2019 15.406 και το 2019-2020 έφθασαν στις 16.289. Εξ αυτών το 30% είναι από την Ελλάδα και το 12% από την Αλβανία. Μάλιστα, επέστρεψε το ενδιαφέρον για σπουδές στην ιατρική και στην αρχιτεκτονική, όπως συνέβη τις δεκαετίες του ’70 και του ’80.
«Σε πρόσφατο συνέδριο στο Μαϊάμι, ήταν ξεχωριστή η παρουσία των πανεπιστημίων της Πράγας, που διαφήμιζαν τόσο τα προγράμματά τους όσο και το χαμηλό κόστος ζωής».
Παράλληλα, σύμφωνα με τον κ. Μιχαλακέλη, στελέχη που παρακολουθούν τη διεθνή αγορά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διακρίνουν πως η Τσεχία και η Πολωνία θα εμφανίσουν μεγάλη δυναμική στην προσέλκυση ξένων φοιτητών. «Σε πρόσφατο συνέδριο στο Μαϊάμι, ήταν ξεχωριστή η παρουσία των πανεπιστημίων της Πράγας. Οι Τσέχοι διαφήμιζαν τόσο τα αγγλόφωνα προγράμματα των πανεπιστημίων τους όσο και το χαμηλό κόστος ζωής και το ενδιαφέρον πολιτισμικό περιβάλλον. Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης θεωρείται ότι θα αναπτυχθούν δυναμικά, καθώς έχουν δημιουργήσει αγγλόφωνα προγράμματα σε ευρεία γκάμα επιστημονικών κλάδων. Η αύξηση θα φανεί σε λίγα χρόνια», προσθέτει από την πλευρά της στην «Κ» η κ. Γεωργία Προεστοπούλου, διευθύντρια του τμήματος για σπουδές στο εξωτερικό του σχολείου Ανατόλια, στη Θεσσαλονίκη.
Ισχυρός ανταγωνισμός
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών είναι μεγάλος και καθεμιά επιδιώκει να εκμεταλλευθεί τα αδύναμα σημεία της άλλης. Την ίδια στιγμή, η προσέλκυση ξένων φοιτητών έχει εξελιχθεί σε δύσκολη υπόθεση εάν αναλογισθούμε τα κριτήρια των νέων και των γονιών τους. «Οι 18χρονοι και οι γονείς τους δεν επιλέγουν πανεπιστήμιο με μόνο κριτήριο το αντικείμενο σπουδών. Παράλληλα, αξιολογούν εάν το ΑΕΙ προσφέρει φοιτητική στέγη ή εάν είναι εύκολη η εξεύρεση οικονομικής στέγης στην πόλη, εάν το πανεπιστήμιο οργανώνει πρακτική άσκηση, προσμετρούν την ακαδημαϊκή αξιολόγηση του ΑΕΙ. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται εάν το πανεπιστήμιο προσφέρει στους φοιτητές του ευκαιρίες να αναπτυχθούν τα ταλέντα τους, καθώς και πώς είναι η ποιότητα της ζωής στην πόλη», εξηγεί η κ. Προεστοπούλου. Ταυτόχρονα, όπως τονίζει η ίδια, «καθοριστικό κριτήριο για πολλούς νέους είναι οι επαγγελματικές προοπτικές που προσφέρει η χώρα όπου θα σπουδάσουν, καθώς σκέφτονται να μείνουν στη χώρα μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Μάλιστα, παρατηρώ, και μου κάνει εντύπωση, ότι εκτός από τα παιδιά και πολλοί γονείς, στις ημερίδες παρουσίασης ξένων ΑΕΙ, ρωτούν για τις συνθήκες στην αγορά εργασίας στη χώρα κάθε πανεπιστημίου. Για παράδειγμα, στην Ισπανία υπάρχει μεγάλη ανάπτυξη των εταιρειών τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια. Κάτι που έχει βοηθήσει τα ισπανικά πανεπιστήμια να προσελκύσουν ξένους φοιτητές».
Ευκαιρία για την Ελλάδα
«Θεωρώ ότι οι εξελίξεις με τα ολλανδικά ΑΕΙ, και ευρύτερα το άνοιγμα της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής αγοράς λόγω Βrexit, προσφέρουν μεγάλη ευκαιρία στην Ελλάδα. Απαραίτητο για όλες τις χώρες είναι τα πανεπιστήμιά τους να οργανώνουν αγγλόφωνα προγράμματα, προπτυχιακά και μεταπτυχιακά. Στη χώρα μας έχουμε ξεκινήσει με αγγλόφωνα μεταπτυχιακά και τώρα γίνονται βήματα στα προπτυχιακά. Οι ξένοι φοιτητές ψάχνουν εύλογο κόστος διδάκτρων, ασφαλή χώρα και σοβαρές υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας. Πολύ σημαντική είναι η ποιότητα ζωής σε κάθε πόλη καθώς και το κλίμα», υπογραμμίζει ο κ. Μιχαλακέλης.
Τα διαθέτουν αυτά τα ελληνικά ΑΕΙ; Σύμφωνα με τον ίδιο, «το πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι πως τα ΑΕΙ έχουν ισχυρότερο όνομα στον ακαδημαϊκό χώρο από άλλα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά κράτη της κεντρικής Ευρώπης. Επίσης, τη χώρα μας ευνοούν το μεσογειακό κλίμα και η φήμη της ως εκ των κορυφαίων τουριστικών προορισμών στην Ευρώπη».
Παράλληλα, βέβαια, χρειάζεται προβολή. «Η Ολλανδία ακολούθησε επιθετικό μάρκετινγκ τα προηγούμενα χρόνια και πέτυχε. Απαιτείται, λοιπόν, συνεχής προβολή σε σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες όπως η Studyportals και η Keystone, που τις γνωρίζουν οι φοιτητές. Η διαφήμιση ενός αγγλόφωνου προγράμματος σε μία τέτοια πλατφόρμα μπορεί να κοστίσει έως και 16.000 ευρώ. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι για την επιλογή ενός ΑΕΙ ρόλο διαδραματίζουν και ατζέντηδες –ιδίως στην Κίνα και την Ινδία– που παρουσιάζουν τα ιδρύματα (λειτουργώντας ως… influencers) και αναλαμβάνουν τη συμπλήρωση όλων των δικαιολογητικών και την εύρεση σπιτιού. Αυτοί, ανάλογα με την υπηρεσία που προσφέρουν, πληρώνονται και από τα ΑΕΙ και από τους φοιτητές. Ρόλο παίζουν και οι πρεσβείες στο εξωτερικό, αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βέβαια, η προβολή πάει χαμένη όταν η παρουσίαση ενός προγράμματος δεν είναι πλήρης με όλα στοιχεία που ενδιαφέρουν τον υποψήφιο φοιτητή», σημειώνει ο κ. Μιχαλακέλης.
Τα ελληνικά ΑΕΙ πρέπει να οργανώσουν άρτια τις διοικητικές υπηρεσίες τους για την υποστήριξη των ενδιαφερομένων, να δώσουν έμφαση στη μέριμνα για τη στέγαση των φοιτητών, να χορηγούν υποτροφίες. Ετσι, τα ελληνικά πανεπιστήμια οφείλουν να διαθέτουν λύσεις στέγασης ή να συνεργάζονται με ένα δίκτυο ιδιοκτητών διαμερισμάτων προς ενοικίαση γύρω από το ίδρυμα. Διότι ουδείς ξένος έχει διάθεση να ψάξει σπίτι, πόσο μάλλον να αλλάζει δύο συγκοινωνίες –και ιδίως στα ελληνικά μέσα μαζικής μεταφοράς– μέχρι να φτάσει στη σχολή του.
Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ – Απόστολος Λακασάς
