Ακουγα προσεκτικά και ομολογουμένως με κάποια έκπληξη έναν νέο επιχειρηματία να μου αφηγείται τη δυσκολία που έχει να βρει προσωπικό. «Οι κάτω των 25 ζουν σε άλλον κόσμο», μου είπε. «Δεν τους ενδιαφέρει η ασφάλιση, έχουν μηδαμινή σχέση με αυτό που λέμε υποχρεώσεις, πρόγραμμα, σύστημα και κοινωνία». Το πιο ενδιαφέρον σε αυτήν την αφήγηση ήταν η ηλικία του συνομιλητή μου. Ηταν δεν ήταν 30 ετών, αυτοδημιούργητος, σκληρά εργαζόμενος, με πρόγραμμα, στόχο και απαιτήσεις από τον εαυτό του. Να ήταν μια εξαίρεση;
Αναλογιζόμουν αν υπήρχε μια δόση υπερβολής σε όσα άκουγα και αν και η άλλη πλευρά (οι κάτω των 25) είχε να παρουσιάσει έναν σοβαρό αντίλογο. «Είναι ένα γενικευμένο φαινόμενο», συνέχισε ο συνομιλητής μου. «Φαινόμενο διεθνές, φαινόμενο σύνθετο, που δείχνει πόσο αλλάζει ο κόσμος».
Προερχόμενος εγώ από μια άλλη γενιά, με βιώματα του περασμένου αιώνα, σκέφτηκα για μια στιγμή τις αξίες της αποταμίευσης και του χρηστού πολίτη με τις οποίες το τότε εκπαιδευτικό σύστημα περνούσε στο μυαλό μας. Ο νέος τύπος ανθρώπου που αναδύεται δεν σκέφτεται τα γεράματα, ούτε τις βροχερές μέρες. Αλλά χωρίς αμφιβολία, είναι ένας τύπος ανθρώπου εκπαιδευμένος να ζει την κάθε μέρα σε ένα τεντωμένο σχοινί ανασφάλειας. Στα χρόνια της «αποταμίευσης» δεν υπήρχε αυτή η ανασφάλεια. Ούτε υπήρχε το «εδώ και τώρα».
Ωστόσο, υπάρχει ένα σύστημα και μια κοινωνία που πρέπει να συντηρήσει το αύριο. Να μπορεί το κράτος να σηκώσει το ασφαλιστικό σύστημα και να δίνει τις συντάξεις, που δεν υπάρχουν ούτε καν στο λεξιλόγιο της γενιάς του «εδώ και τώρα». Δικαίως δεν υπάρχουν, γιατί η νεότητα πρέπει να έχει ορμή και μια δόση αυθορμητισμού. Αλλά, η κοινωνία πρέπει να κάνει τις ρυθμίσεις της.
Με όλες αυτές τις σκέψεις, είχα την ευκαιρία προ ημερών να συνομιλήσω με μια τάξη μαθητών του Λυκείου. Η εμπειρία ήταν συγκινητική. Εφηβοι των 16 ετών, που θα είναι πολίτες 50 ετών στην παραγωγή και στον κορμό της κοινωνίας λίγο πριν από το 2060. Τα παιδιά κάνουν ερωτήσεις που σε ξαφνιάζουν. Ωστόσο, είναι σαφές πως μιλάμε για μια άλλη εμπειρία διαπαιδαγώγησης από την οποία ο βασικός ανθρωπιστικός κορμός της παιδείας των περασμένων δεκαετιών όχι απλώς απουσιάζει αλλά δεν είναι καν κατανοητός.
Δύσκολο να υπερασπιστεί κανείς τη διαδρομή της ενηλικίωσης σε άλλες εποχές, όπου ο σχολικός εκφοβισμός, οι προκαταλήψεις, η άγνοια σε βασικά θέματα ψυχολογίας και διαμόρφωσης προσωπικότητας, ήταν ο κανόνας. Στις σχολικές τάξεις του χθες, γράφαμε για την αποταμίευση και δεν είχαμε ιδέα τι θα πει πολιτική ορθότητα. Οι προσβολές και τα ψυχικά τραύματα ήταν ο κανόνας.
Παράλληλα, όμως, ώς το τέλος του σχολείου, πολλά παιδιά είχαμε διαβάσει τη γενιά του ’30 και στο σινεμά είχαμε δει μερικά αριστουργήματα που έμειναν για πάντα χαραγμένα. Δεν ξέραμε τι θέλαμε, όπως δεν ξέρουν ούτε τα σημερινά παιδιά, αλλά πιστεύω ότι η έννοια της κοινωνίας ήταν μια έννοια βαριά και ασήκωτη. Μεγαλώναμε κομμάτι ενός κόσμου με αρχή, μέση και τέλος.
Τα νέα παιδιά που εγκαταλείπουν τις δουλειές σήμερα, και δεν τους νοιάζει αν θα έχουν ένσημα, ζητούν χωρίς αμφιβολία κάτι διαφορετικό. Η δική μου γενιά δεν μπορεί να δώσει καμία απάντηση. Ο κόσμος θα βρει ένα άλλο σχήμα λειτουργίας.
Το βέβαιο είναι πως ο νέος ανθρωπότυπος που παγιώνεται μέρα με τη μέρα θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις μιας αυριανής κοινωνίας, που σήμερα αδυνατούμε, οι περισσότεροι, να φανταστούμε.
Από τον Νίκο Βατόπουλο
Πηγή: Η Καθημερινή
