Προ ημερών, η εκδήλωση του «Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη» για την έρευνα, συνέπεσε σχεδόν με την ανακοίνωση της λίστας κατάταξης Πανεπιστημίων από την Times Higher Education (ΤΗΕ). Τόσο στην ημερίδα που οργάνωσε το Δίκτυο, όσο και στα σχόλια που ακολούθησαν στον τύπο και στο διαδίκτυο τόσο την ημερίδα όσο και την δημοσίευση του πίνακα του THE, ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά σωστά: για την ανάγκη σύνδεσης της έρευνας με την αγορά, την ενίσχυση του πνεύματος επιχειρηματικότητας, τον εξορθολογισμό κατανομής πόρων, την πρακτική στήριξη για απόκτηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τον περιορισμό των γραφειοκρατικών περιορισμών στην έρευνα και τις νεοφυείς επιχειρήσεις, και άλλα. Ως λογικός άνθρωπος, ερευνητής, πανεπιστημιακός, έχοντας συμπράξει σε σχεδόν μια δεκάδα ενεργειών μεταφοράς πνευματικής ιδιοκτησίας προς επιχειρήσεις, έχοντας αξιοποιήσει άμεσα τα ερευνητικά αποτελέσματα της ομάδας μου με έσοδα λίγων εκατομμυρίων, και έχοντας διατελέσει σύμβουλος σε αρκετές μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με αυτές τις διαπιστώσεις. Και φυσικά, δεν μπορώ παρά να περιμένω διορθωτικές ενέργειες για όλα αυτά από την νέα κυβέρνηση, που σωστά έχει αναδείξει την έρευνα ως την απαραίτητη βάση για την επιχειρηματική καινοτομία, και την οικονομική ανάπτυξη.
Σκεπτόμενος όμως όλα αυτά, έχω την εντύπωση ότι κανείς δεν βλέπει τον ελέφαντα στον δωμάτιο. Και ο ελέφαντας είναι ροζ, και χορεύει με έναν πορτοκαλί μονόκερο, ενώ εμείς κοιτάμε αν πρέπει να βάψουμε τον τοίχο “ραφ” ή “σιέλ”. Δεν υπάρχουν χρήματα, ούτε στην έρευνα, ούτε στην ανώτατη εκπαίδευση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, ανάμεσα στις 37 χώρες που συμμετέχουν, η Ελλάδα:
• Βρίσκεται στην τελευταία – τελευταία, το επαναλαμβάνω – θέση στα έξοδα ανά φοιτητή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επαγγελματική, τεχνική και επιστημονική).
• Βρίσκεται στο κατώτερο τεταρτημόριο (πέμπτη από το τέλος) ως ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (1%).
• Ξοδεύει περίπου 4,100 δολάρια ανά φοιτητή, τα μισά από το Μεξικό που είναι δεύτερο από το τέλος (~8,100), ή αν προτιμάτε το 20% περίπου σε σχέση με την Ολλανδία (~19,300).
• Ξοδεύει περίπου 6,800 δολάρια ανά μαθητή της δευτεροβάθμιας, που μας κατατάσσει στο κατώτερο τεταρτημόριο των χωρών του ΟΟΣΑ (έβδομους από το τέλος) ως απόλυτη τιμή, και τρίτους από το τέλος ως ποσοστό του ΑΕΠ (1.53%).
• Προ της κρίσης, το 2008 η Ελλάδα ξόδευε 2.3 δις δολάρια για την έρευνα (το 0.7% του ΑΕΠ), το οποίο μέχρι το 2014 μειώθηκε στα 2.15 δις. Το 2017 βρέθηκε στα 2.93 δις (στο 1.15% του ΑΕΠ): στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ (που “ως γνωστόν” κυνήγησε την αριστεία …) και του κ. Κώστα Φωτάκη ως αναπληρωτή υπουργού Ερευνας και Καινοτομίας, η χρηματοδότηση στην έρευνα, είτε ως απόλυτη τιμή είτε ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκε κατά 40%!
• Το αυξημένο αυτό 1.15% του ΑΕΠ για την έρευνα, μας κατατάσσει στο κατώτερο τεταρτημόριο των χωρών του ΟΟΣΑ (σταθερά έβδομους από το τέλος, πίσω π.χ. από Εσθονία, Ουγγαρία, Σλοβενία).
Αυτοί οι αριθμοί είναι και αυτοί που πιστεύω πως εξηγούν το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ελάχιστες πατέντες (στην 38η θέση διεθνώς, μετά από το Λιχτενστάιν), ενώ σε σχέση με τις χώρες της ζώνης του Ευρώ βρίσκεται μόλις στην 3η θέση από το τέλος στην απήχηση της έρευνας (αναφορές ανά δημοσίευση) και στην 2η θέση από το τέλος στον αριθμό επιστημονικών δημοσιεύσεων ανά κάτοικο (σύμφωνα με τα στοιχεία του SJR, https://www.scimagojr.com/countryrank.php).
Δεν μπορώ να αποδείξω ότι τα δεδομένα που αναφέρω δεν αντικατοπτρίζουν έναν απλό συσχετισμό της τραγικής χρηματοδότησης με το μη ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι υφίσταται μεταξύ τους μία σχέση αιτιώδους συνάφειας: αν δεν σπάσεις αυγά δεν κάνεις ομελέτα. Μπορείς να έχεις ένα καταπληκτικό τηγάνι, τα ωραιότερα φρέσκα μπαχαρικά, πεντανόστιμο βιολογικό μπέικον, αλλά με άσπαστα αβγά ομελέτα δεν γίνεται.
Με τα τριάντα σχεδόν χρόνια εμπειρίας μου στην έρευνα και στην ανώτατη εκπαίδευση, από φοιτητής μέχρι καθηγητής, από την φτωχή Ελλάδα στην πλούσια Ολλανδία και με τρεις ενδιάμεσους σταθμούς στην Ευρώπη (Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία), είμαι πεπεισμένος ότι η αναγκαία – αν και όχι ικανή – συνθήκη για να έχουμε καλύτερο επίπεδο έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι μία. Η αύξηση της χρηματοδότησης. Αυτή είναι η πρώτη συνθήκη που οφείλουμε να ικανοποιήσουμε, ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Τα άλλα έπονται. Αὐτοῦ γὰρ καὶ Ῥόδος καὶ πήδημα, κύριε Πρωθυπουργέ και κύριοι υπουργοί.
* Ο κ. Αναστάσιος Περράκης είναι διευθυντής Ερευνών στο Ολλανδικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο, το Ινστιτούτο Oncode, και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης
ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ – Αναστάσιος Περράκης
