Η Τζαμίλα και ο Αζίζ αναμειγνύουν πλαστελίνη με σκόνη άνθρακα για να δημιουργήσουν αντίγραφα γραμμικών σχεδίων του Πικάσο. Ένα γυναικείο πρόσωπο, ένα περιστέρι, ένας ταύρος και άλλα διάσημα σχέδια του σπουδαίου ζωγράφου γίνονται στα χέρια των δύο έφηβων μαθητών από τη Λέσβο η αφετηρία για τη σύνδεση της Τέχνης με τη Φυσική και τη δημιουργία ενός ηλεκτρικού κυκλώματος. Την εργασία αυτή παρουσίασαν στους 12ους Πανελλήνιους Αγώνες Κατασκευών και Πειραμάτων Φυσικών Επιστημών.
Οι 12οι Πανελλήνιοι Αγώνες Κατασκευών και Πειραμάτων Φυσικών Επιστημών με θέμα «Η βιωσιμότητα στην εκπαίδευση STEM» οργανώθηκαν στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου Αιγάλεω από την ελληνική συντονιστική επιτροπή του ευρωπαϊκού δικτύου καθηγητών STEM «Οι φυσικές επιστήμες στο προσκήνιο- Ευρώπη» («Science on Stage- Europe»). Το STEM αναφέρεται στα πεδία εκπαίδευσης που συνδυάζουν με δημιουργικό τρόπο τις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά.
Στους αγώνες παρουσιάστηκαν εργασίες εκπαιδευτικών που σε κάποιες περιπτώσεις πραγματοποιήθηκαν με συμμετοχή μαθητών πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κατασκευές, πειράματα, πρωτότυπο εκπαιδευτικό υλικό, προτάσεις για εργαστήρια ανέδειξαν καινοτόμους τρόπους για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στην εκπαίδευση.
Ανάμεσα στους συμμετέχοντες ήταν και ο Γιώργος Ρούγγος, φυσικός και υπεύθυνος του Εργαστηριακού Κέντρου Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ) Λέσβου, το οποίο προάγει την εργαστηριακή εκμάθηση της Φυσικής στα σχολεία. Ο κ. Ρούγγος επέλεξε να παρουσιάσει το πείραμα «Πόση αντίσταση έχει ένας Πικάσο;» μαζί με δύο μαθητές του 5ου Γυμνασίου Μυτιλήνης, την Τζαμίλα και τον Αζίζ, ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που διαμένουν σε δομές φιλοξενίας της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας (ΑΜΚΕ) ΗΛΙΑΚΤΙΔΑ.
Ήταν στοίχημα για τον κ. Ρούγγο να συμβάλει στην ενδυνάμωση της επαφής των δύο μαθητών με τον κόσμο των φυσικών επιστημών. «Θέλαμε να δείξουμε ότι υπάρχει τρόπος να διδάξουμε Φυσική στα παιδιά με διασκεδαστικό τρόπο, ακόμα και σε παιδιά που δεν έχουν κάνει ποτέ Φυσική. Η διαθεματικότητα είναι ένας τρόπος να βοηθήσει τα παιδιά να αντιληφθούν τα θέματα των φυσικών επιστημών», εξηγεί ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Στην εργασία που ο Γιώργος Ρούγγος με τους δύο μαθητές παρουσίασαν τίθεται το ερώτημα πόση αντίσταση έχει ένα έργο του Πικάσο. Πηγή έμπνευσης για το θέμα αποτέλεσε, εξηγεί ο κ. Ρούγγος, «η εξαιρετική ικανότητα του Πικάσο στα σχέδια που έκανε με μια ενιαία γραμμή, η μορφή της γραμμής αυτής να είναι ένα τέλειο σχέδιο. Τα έργα αυτά μοιάζουν με καλώδια από ηλεκτρικά κυκλώματα, γι’ αυτό προσπαθήσαμε να τα αντιγράψουμε και να τα αξιοποιήσουμε στην εργασία, ώστε να γίνει πιο διασκεδαστική».
Οι δύο μαθητές ανέμειξαν πλαστελίνη με σκόνη άνθρακα για να την κάνουν αγώγιμη και με αυτήν έφτιαξαν μερικές από τις πιο γνωστές ασπρόμαυρες μορφές του Πικάσο. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν απλά, ανακυκλώσιμα υλικά για να κατασκευάσουν αντιστάτες και να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Πρόκειται για ένα πείραμα που τα παιδιά το δουλεύουν ήδη από τον Μάιο και καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού με την καθοδήγηση του υπευθύνου του ΕΚΦΕ.
«Ψάξαμε να βρούμε σχέδια του Πικάσο που μας άρεσαν για να τα φτιάξουμε στη συνέχεια με πλαστελίνη. Κάποια ήταν δύσκολα, όμως προσπαθήσαμε πολύ», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Τζαμίλα. Η 14χρονη, μαθήτρια της Β’ Γυμνασίου σήμερα, ήρθε από την πατρίδα της, το Ιράκ, στην Ελλάδα πριν από πέντε χρόνια χωρίς να έχει πάει ούτε μία μέρα σχολείο εξαιτίας προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε.
Μετά την άφιξή της στη Λέσβο η Τζαμίλα γράφτηκε σε ΔΥΕΠ (τάξη υποδοχής), έπειτα σε δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια στο 5ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο θεσμικό πλαίσιο για την ένταξη των παιδιών προσφύγων στα δημόσια σχολεία. Η διασφάλιση του δικαιώματος στην εκπαίδευση, η ασφαλής προσαρμογή και η ανάπτυξη του αισθήματος του «ανήκειν» αποτελούν στρατηγικούς στόχους του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για την εκπαίδευση των μαθητών προσφύγων, οι οποίοι υλοποιούνται μέσω των Περιφερειακών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης και των Συντονιστών Εκπαίδευσης Προσφύγων σε όλη τη χώρα. Σημαντικός αρωγός σε αυτή την προσπάθεια, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που υποστηρίζει με δράσεις και πρωτοβουλίες την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση των μαθητών προσφύγων σε όλη τη χώρα σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας.
«Δεν μου άρεσε πολύ η Φυσική», εκμυστηρεύεται η Τζαμίλα. «Ήταν ένα μάθημα άγνωστο για μένα και φοβόμουν τα κυκλώματα και το ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο, σκέφτηκα να το προσπαθήσω και να φύγει ο φόβος. Τελικά μου άρεσε και δεν σταμάτησα». Η συμμετοχή στο συγκεκριμένο πείραμα έδωσε στην Τζαμίλα επιπλέον εφόδια για τα όνειρα που κάνει για το μέλλον. «Θέλω να βοηθήσω τα παιδιά που δεν έχουν ρούχα και φαγητό. Η Φυσική θα με βοηθήσει να φτιάξω ρεύμα για τους ανθρώπους που δεν έχουν», λέει χαρακτηριστικά.
Συνεργάτης της στο πείραμα είναι ο 13χρονος Αζίζ από το Αφγανιστάν. Βρίσκεται μόλις έξι μήνες στην Ελλάδα και φοιτά στο 5ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, παρακολουθώντας παράλληλα την τάξη υποδοχής που έχει ιδρυθεί στο σχολείο του για την εκμάθηση των ελληνικών ως δεύτερης ξένης γλώσσας.
Θέλησε να συμμετάσχει στην εργασία του κ. Ρούγγου γιατί του άρεσε ο συνδυασμός της Τέχνης με τα ηλεκτρικά κυκλώματα. Όπως εκμυστηρεύεται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πλέον ονειρεύεται να γίνει δάσκαλος Φυσικής.
Η ιδέα της συμμετοχής προσφύγων στο πείραμα γεννήθηκε όταν κατά την περασμένη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου διοργάνωσε σε συνεργασία με το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Λέσβο επίσκεψη νεαρών προσφυγισσών στο ΕΚΦΕ Λέσβου για να συμμετάσχουν σε απλά διαδραστικά πειράματα Φυσικής. Όπως εξηγεί η Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων Αστικού Ιστού Λέσβου, Βασιλική Μπούρατζη, η οποία έχει την ευθύνη του συντονισμού και της παρακολούθησης της εκπαίδευσης των παιδιών προσφύγων στον αστικό ιστό της Λέσβου, «η βιωματικότητα λειτούργησε πάρα πολύ καλά. Γενικά θεωρώ ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα ΕΚΦΕ σε πολύ μεγάλο βαθμό για όλα τα παιδιά, αλλά και ειδικότερα για την εκπαίδευση παιδιών προσφύγων, γιατί μας βοηθάει πάρα πολύ το γεγονός ότι είναι μια καθαρά εμπειρική, βιωματική, πειραματική και διαθεματική μάθηση, όπως είναι και η συγκεκριμένη εργασία».
Στη συνέχεια ο υπεύθυνος του ΕΚΦΕ Λέσβου πρότεινε στην Τζαμίλα και τον Αζίζ να πάρουν μέρος στο συγκεκριμένο πείραμα. Και οι τρεις δούλεψαν εντατικά την εργασία και ταξίδεψαν στην Αθήνα για να την παρουσιάσουν, με την υποστήριξη της UNICEF και της ΑΜΚΕ ΗΛΙΑΚΤΙΔΑ.
Η κ. Μπούρατζη δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο συμπεριληπτικό πρόσημο που αποπνέουν οι συμμετοχικές δράσεις των παιδιών προσφύγων σε προγράμματα και εκπαιδευτικές δραστηριότητες παρόμοιου τύπου. «Ουσιαστικά ενδυναμώνουν την ταυτότητα του πρόσφυγα ως τυπικού μαθητή του δημόσιου σχολείου. Και νομίζω ότι αυτό είναι το νόημα, η θέση όλων των παιδιών είναι στο σχολείο. Σε όλα τα παιδιά, όταν τους δώσεις τους κατάλληλους πόρους και τα εφόδια και όταν τα πλαισιώσεις σωστά μπορούν να τα καταφέρουν ανεξαρτήτως της μαθησιακής τους αφετηρίας».
Οι Πανελλήνιοι Αγώνες Κατασκευών και Πειραμάτων Φυσικών Επιστημών έχουν ως στόχο να φέρουν σε επαφή τους εκπαιδευτικούς STEM μεταξύ τους, να τους δώσουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας του πεδίου τους και τελικά να εισάγουν τους μαθητές στη μαγεία των φυσικών επιστημών.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η φυσικός και συντονίστρια της ελληνικής επιτροπής του προγράμματος, Τζένη Τσιτοπούλου- Χριστοδουλίδη, «μέσα από τη διοργάνωση αυτή θέλουμε να δώσουμε τελικά στα παιδιά το έναυσμα να δουν την ομορφιά της Φυσικής και να την αγαπήσουν. Η Φυσική είναι παντού γύρω μας».
Η κριτική επιτροπή των 12ων Πανελλήνιων Αγώνων Κατασκευών και Πειραμάτων Φυσικών Επιστημών απένειμε έξι βραβεία και οι συμμετοχές που βραβεύτηκαν θα παρουσιαστούν στην κεντρική εκδήλωση του πανευρωπαϊκού προγράμματος, τον Αύγουστο 2024 στη Φινλανδία. Μέχρι σήμερα, οι ελληνικές συμμετοχές έχουν πάρει το πρώτο βραβείο στις εννιά από τις έντεκα πανευρωπαϊκές διοργανώσεις.
Τα έξι βραβεία απονεμήθηκαν στη φυσικό του 1ου Γυμνασίου Ηρακλείου Κρήτης, Καλλιόπη Γιαννακουδάκη, και στον φυσικό του Πρότυπου ΓΕΛ Ηρακλείου Κρήτης, Γεώργιο Χατζησάββα, για την εργασία τους με θέμα «Ρίχνοντας “φως” στον Πικάσο», στον υπεύθυνο του ΕΚΦΕ Ηλιούπολης, Παναγιώτη Λάζο, για τις εργασίες «Η έγχρωμη όραση» και «Γιατί οι τάρανδοι και όχι οι κότες; Τα παράξενα των κεραυνών», στους καθηγητές των Εκπαιδευτηρίων Μπουγά, Δημήτρη Γιαννακέα, Ελένη Λεμπέση και Βασίλη Μιχαλόπουλο για την εργασία «Το πρώτο σκαλί», στον υπεύθυνο του ΕΚΦΕ Αιγάλεω, Μιχάλη Φιλιόγλου, και στη συνεργάτιδα του ΕΚΦΕ Αιγάλεω, Λουίζα Δημητρίου για την εργασία «Ηλεκτρική ενέργεια από τα θαλάσσια κύματα», στον ηλεκτρονικό μηχανικό του 1ου ΕΠΑΛ Σαλαμίνας, Πέτρο Πούτο για την εργασία «Παράξενοι τροχοί, απίστευτες κινήσεις από έξυπνα πανκαντευθυντικά κινούμενα ρομπότ» και τέλος, στον υπεύθυνο του ΕΚΦΕ Ρεθύμνου, Κωστή Χαλκιαδάκη, για την εργασία του με θέμα «Αναπνέει το μαρούλι στο ψυγείο;».
Επίσης, απονεμήθηκαν τιμητικοί έπαινοι στους μαθητές που συμμετείχαν στις εργασίες, μεταξύ των οποίων και στην Τζαμίλα και τον Αζίζ.
Μαρία Κουζινοπούλου
Σ.Σ. Τα ονόματα των δύο παιδιών έχουν αλλαχθεί για λόγους προστασίας τους.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
