Πετρόχτιστα, τοξωτά, περήφανα ή πνιγμένα από τα χόρτα, τα γεφύρια της Ηπείρου έχουν κουβαλήσει στις πλάτες τους χιλιάδες ιστορίες μετακίνησης. Συγκεκριμένα για τους κατοίκους του Δήμου Πωγωνίου, τα γεφύρια συνδέθηκαν όχι μόνο με τη γενικότερη μετακίνηση του πληθυσμού, αλλά και με μια λέξη που φέρει το βαρύ συναισθηματικό φορτίο, αυτό της «ξενιτιάς». Πρόκειται για ένα διαχρονικά πονεμένο ζήτημα, καθώς στο πέρασμα των χρόνων οι εναπομείναντες κάτοικοι είδαν τα χωριά τους να αδειάζουν.
Για τον Στυλιανό Κουκουλάρη, αντιδήμαρχο του Δήμου Πωγωνίου, η ανάδειξη των γεφυριών του τόπου του έχει τόσο ουσιαστικό όσο και συμβολικό χαρακτήρα καθώς όπως αναφέρει στην «Κ» τα γεφύρια του Πωγωνίου, περίτεχνα ή μη, αναδεικνύουν την επιθυμία των προγόνων τους να συνδεθούν με την υπόλοιπη χώρα. «Για εμάς είναι η προέκταση τη φύσης και της γης μας. Ιστορικά όμως συμβολίζουν την επαφή μας με την υπόλοιπη την Ελλάδα. Μας θυμίζουν όχι μόνο τον δρόμο της ξενιτιάς αλλά και την ανταλλαγή πολιτισμικών αξιών. Πάνω από όλα όμως συμβολίζουν την άρση της απομόνωσης και την επικοινωνία, καθώς και τη σημερινή μας πάλη ενάντια στην εγκατάλειψη του τόπου μας».
Ενα πολυπολιτισμικό εργαστήρι
Η ανάγκη και η επιθυμία του Δήμου Πωγωνίου για εξωστρέφεια αποτυπώνονται ήδη από το 2004, όταν ξεκίνησε και η συνεργασία του με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Η 20ετής αυτή ζύμωση αποτέλεσε τη βάση μιας φιλόδοξης ιδέας: να δημιουργηθεί ένα ωφέλιμο εργαστήριο που θα συνδύαζε τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα με την ανάδειξη των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της περιοχής, αλλά ταυτοχρόνως θα ήταν και χρήσιμο για την ταλαιπωρημένη τοπική κοινωνία. Με αυτή τη λογική δημιουργήθηκε το 1ο Εργαστήριο Τεκμηρίωσης και Ανάδειξης Πέτρινων Γεφυριών.
Μέσα στον Ιούνιο, για έξι ημέρες, μια διεπιστημονική πανεπιστημιακή ομάδα καθηγητών και φοιτητών, αποτελούμενη από αγρονόμους και τοπογράφους μηχανικούς, ηλεκτρολόγους μηχανικούς, αρχιτέκτονες μηχανικούς, μηχανικούς περιβάλλοντος αλλά και αρχαιολόγους-μουσειολόγους, μελέτησαν με μεγάλη λεπτομέρεια επτά από τα 14 πέτρινα γεφύρια του Δήμου Πωγωνίου προχωρώντας στην τεκμηρίωση και την ανάδειξή τους. Μελλοντικά, θα γίνει η καταγραφή και των υπολοίπων επτά.
Οπως επισημαίνει ο δρ Βασίλης Παγούνης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, στόχος του εργαστηρίου ήταν η επαφή και εξοικείωση των φοιτητών με τις επιστημονικές μεθόδους τεκμηρίωσης που χρησιμοποιούνται σήμερα διεθνώς. Επίσης επιδιώχθηκε η επαφή τους με θέματα που αφορούν τη διαχείριση μεγάλων δεδομένων (big data) πολιτιστικής κληρονομιάς, με σκοπό την ανάδειξη και διαχείριση της ιστορίας και της συλλογικής μνήμης ενός τόπου.
Τα 7 γεφύρια που μελετήθηκαν
Γεφύρι και Νερόμυλος στο Γκρέτσι, ΠαλαιόπυργοςΚατωγέφυρο, ΩραιόκαστροΓεφύρι στο Καλντερίμι, ΠωγωνιανήΓεφύρι στο Νιόνερο, ΠωγωνιανήΓεφύρι του Κουβαρά, ΔολόΓεφύρι και Νερόμυλος της Νονούλως, ΔολόΓεφύρι Μερόπης, Μερόπη
Ελληνες αλλά και ξένοι φοιτητές ήρθαν σε επαφή με την κουλτούρα και τις παραδόσεις μιας περιοχής που μέχρι πρότινος τους ήταν άγνωστη. «Συνολικά συμμετείχαν 13 μεταπτυχιακοί φοιτητές που στο σύνολό τους αποτέλεσαν ένα πολυπολιτισμικό ακροατήριο, καθώς οι χώρες καταγωγής τους δημιούργησαν ένα κράμα από τη Λατινική Αμερική, τη Βραζιλία, την Κίνα, την Κύπρο, την Πολωνία, τις ΗΠΑ και φυσικά την Ελλάδα. Ανάμεσά τους φοιτητές από το Princeton University, αλλά και από το Politecnico di Milano, βρέθηκαν σε μια ιστορική ορεινή περιοχή που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε στον χάρτη τους».
Η καταγωγή του κυρίου Παγούνη είναι από το Πωγώνι της Ηπείρου, οπότε ο ίδιος ήταν ήδη εξοικειωμένος με τα γεφύρια και τις λιτές κατασκευές των ηπειρώτικων νερόμυλων. Οπως αναφέρει στην «Κ», αυτές οι κατασκευές, πολλές φορές από ανώνυμους σήμερα μάστορες, αποτελούν κομμάτι της τοπικής παράδοσης και παρά τις αλλαγές που έχει επιφέρει το τοπικό οδικό δίκτυο, παραμένουν ανέγγιχτες. «Η χρονολογία κατασκευής τους τοποθετείται στο τέλος του 1850 και φτάνει μέχρι το 1920. Μονότοξα, δίτοξα και τρίτοξα, αποτελούν ένα δίκτυο γεφυριών τόσο όμορφων και καλά κατασκευασμένων που επιβιώνουν μέχρι και σήμερα. Προκειμένου να πετύχουμε την τρισδιάστατη αποτύπωσή τους χρησιμοποιήσαμε τεχνολογία αιχμής, όπως επίγειους σαρωτές λέιζερ αλλά και αερομεταφερόμενους».
Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στα πλαίσια του εργαστηρίου, θα επεξεργαστούν με σκοπό τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων η οποία θα είναι αξιοποιήσιμη από μεγάλο εύρος χρηστών και θα μπορεί να διευρυνθεί με νέα δεδομένα στο μέλλον. Συγκεκριμένα, το υλικό που συγκεντρώθηκε θα αποτελέσει τη βάση για τη χαρτογραφική οπτικοποίηση των σημείων ενδιαφέροντος καθώς και των θεματικών διαδρομών, ώστε ο μελλοντικός διαδικτυακός επισκέπτης να μπορεί να γνωρίσει την περιοχή του Πωγωνίου. Στην τρίτη και τελευταία φάση του εργαστηρίου θα σχεδιαστεί και υλοποιηθεί ο διαδικτυακός τόπος καθώς και η αντίστοιχη εφαρμογή. Εκεί θα έχει γίνει η καταχώρηση και διαχείριση όλων των πληροφοριών όπως κείμενα, ιστορικά στοιχεία, φωτογραφίες, σχέδια και 3D μοντέλα. Από την πλευρά του, ο κύριος Κουκουλάρης, εκτός από θερμές ευχαριστίες στους καθηγητές και τους φοιτητές του Εργαστηρίου, απευθύνει την ακόλουθη πρόσκληση στον καθέναν από εμάς που θέλει να επισκεφθεί το Πωγώνι. «Να χρησιμοποιήσουν αυτά τα γεφύρια για να φτάσουν στα χωριά μας, να γνωρίσουν τους λίγους ανθρώπους που επιμένουμε ως Δον Κιχώτες στη διάσωση του τόπου και του πολιτισμού και να συμβάλουν και αυτοί στον αγώνα μας για επιβίωση και ανάπτυξη».
Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
